Naast veiligheid en een optimale ontwikkeling is het van groot belang dat kinderen zich prettig en op hun gemak voelen in de groep. Door te observeren leren we het kind nog beter kennen, zien we wat er goed gaat en waar het ondersteuning bij kan gebruiken.
Waarom observeren we? Het is een hulpmiddel om iemand beter te leren kennen. Het is een hulpmiddel om bepaalde problematiek nader te onderzoeken en zo de achtergronden van het gedrag te achterhalen. Het kan gebruikt worden als informatie-overdracht naar anderen toe.
Observeren is het (bewust) waarnemen van een persoon en het beschrijven van wat je ziet. Dat kunnen handelingen van bijvoorbeeld kinderen zijn, maar ook de houding, het gedrag, interacties tussen kinderen of gebeurtenissen. Observeren is een belangrijke vaardigheid, maar observeren kun je leren!
Goed observeren is niet alleen een kwestie van je zintuigen op scherp zetten, maar ook van voldoende achtergrondkennis hebben en naar de juiste dingen kijken. Observeren doe je met meerdere zintuigen: ogen, oren, neus en tastzin.
Observeren kan worden omschreven als het zorgvuldig en aandachtig waarnemen van verschijnselen met als doel de verschijnselen zo nauwkeurig mogelijk te leren kennen. In de observatie spelen processen zoals denken, theorievorming, classificatie, analyse en interpretatie een belangrijke rol.
Observeren als onderzoeksmethode is nuttig bij het centraal stellen van de onderwijs- en opvoedingsbehoeften van de leerling en ondersteuningsbehoeften van zijn ouders en leerkracht(en). Observatie kan informatie opleveren over het ontstaan en/of in stand houden van probleemgedrag.
Je kunt op verschillende manieren observeren: Participerende of niet-participerende observatie. Gestructureerde of ongestructureerde observatie.
Naast veiligheid en een optimale ontwikkeling is het van groot belang dat kinderen zich prettig en op hun gemak voelen in de groep. Door te observeren leren we het kind nog beter kennen, zien we wat er goed gaat en waar het ondersteuning bij kan gebruiken.
Observeren doe je vooral door te kijken. Non-verbaal gedrag is een belangrijk aspect van het totale gedrag. Je registreert non-verbaal gedrag door naar de lichaamstaal te kijken: je bekijkt wat voor handelingen iemand uitvoert: kletsen, wiebelen op een stoel, om zich heen kijken, wegkijken, friemelen, tikken enzovoort.
observeren betekent het gedrag van deze persoon doelgericht, nauwkeurig, systematisch en objectief waarnemen; het waargenomene beschrijven en vastleggen (registreren). Daarna kan je dat wat je hebt opgeschreven gaan ordenen en interpreteren (evalueren, conclusies eruit trekken, betekenis van gedragingen nagaan).
In het schema ontwikkelingsaspecten en om- gevingsinteractie worden de volgende ontwik- kelingsgebieden onderscheiden: lichamelijke ontwikkeling, motorische ontwikkeling, cogni- tieve ontwikkeling, seksuele ontwikkeling, per- soonlijke ontwikkeling en sociaal-emotionele ontwikkeling.
Methodisch verwerken
Van iedere geobserveerde situatie maak je een observatieverslag, bij voorkeur aan de hand van een topiclist. Tijdens je onderzoek beschrijf je alleen wat je waarneemt, je interpreteert nog niet. Pas nadat je alle observaties hebt verricht ga je analyseren.
Je moet weten waarom je gaat observeren ( het doel van de observatie en deelvragen), wat je gaat observeren ( welke concrete gedragingen), hoe je dat gaat doen ( hoelang, waar en welke manier van registreren) en wanneer en waar je dat gaat doen. Daarna ga je conclusies trekken.
Er zijn een aantal valkuilen bij het observeren. De neiging om te snel een mening te vormen op grond van een eerste indruk. De neiging om anderen onze eigen motieven, eigenschappen of gebreken toe te dichten. Een vooraf gevormd oordeel, gebaseerd op eerdere ervaringen.
Dit is een deel van de lijsten die er zijn, maar deze vormen een goede basis: Pijnobservatielijst PGA - Pijn Gedrag Analyse. Pijnobservatielijst PACSLAC-D. Pijnscorelijst NCCPC-R voor niet verbaal communicerende clienten.
Een observatieformulier is een formulier dat gebruikt wordt bij het observeren van leerlingen. Observeren is het aandachtig waarnemen van een persoon en beschrijven wat je ziet. Op een observatieformulier staan vragen en/of punten waar de observator op let.
Een gedragsobservatieprogramma is een instrument waarmee gedrag meetbaar gemaakt kan worden en waarmee gedrag beïnvloed kan worden. Gedragsobservaties zijn gericht op (on)veilige handelingen (gedrag).
De beschrijvende observatie Als je nog precies weet wat je zoekt, of als je zoveel mogelijk verschillende gegevens wilt verzamelen, dan kies je voor de beschrijvende observatie. Een beschrijvende observatie is een soort 'opstel' waarin je beschrijft wat je waarneemt.
Situatie en tijdstip
Is er iets in de omgeving dat het gedrag uitlokt? Denk hierbij onder meer aan geluiden, geuren, gedrag van andere mensen, lichtinval, dieren, enz. Houdt het gedrag verband met oponthoud of wachten? Op welke tijdstip van de dag komt het gedrag het vaakst voor?
Je resultaten zijn betrouwbaar, omdat je de groep of situatie van een afstand bekijkt. Je hebt zelf namelijk geen invloed op wat er gebeurt. Je observatie blijft zo het het meest een reflectie van de werkelijkheid. De afstandelijkheid van deze observatiemethode kan ook een nadeel zijn.
In het ABC schema wordt niet alleen het probleem gedrag in kaart gebracht maar ook de situatie waarin de leerling zich bevindt en wat mogelijk uitlokkende factoren zijn geweest. Ook de gevolgen van het gedrag worden beschreven.
Het voordeel van observatie is dat je deze als onderzoeker direct waarneemt, waardoor fenomenen of gebeurtenissen niet gekleurd worden door de manier waarop dit gecommuniceerd wordt (zoals bij enquêtes en interviews).
Een observatie of waarneming is het verwerven van informatie uit eerste hand, ofwel door gebruikmaking van de eigen zintuigen, ofwel door gebruik te maken van instrumenten en het onmiddellijk vastleggen ervan.