Stikstofoxiden en ammoniak komen in onze lucht terecht door uitstoot van onze landbouw, verkeer en industrie. Eenmaal in de lucht verspreidt het zich over ons land en Europa. Er gaat 2 keer zoveel stikstof vanuit Nederland naar het buitenland dan er vanuit het buitenland bij ons naar binnen waait.
Schiphol en Tata Steel bovenaan top-100 stikstofoxiden
Stikstofoxiden komen vooral door verbranding van fossiele brandstoffen door verkeer, de energiesector en de industrie. Schiphol en Tata Steel zijn de grootste bronnen van stikstofoxiden.
Van de Nederlandse uitstoot naar de lucht bestaat ongeveer 65% uit ammoniak (NH3) en 35% uit stikstofoxiden (NOx). De landbouw zorgt voor ongeveer 60% van de stikstofuitstoot (door mest, maar ook uit kassen en door landbouwvoertuigen), het wegverkeer voor bijna 30%.
De uitstoot van stikstof in Nederland behoort tot de hoogste van de wereld. Dat komt doordat we een dichtbevolkt land zijn, met veel verkeer en veel intensieve landbouw. In Europa is Nederland de grootste uitstoter van stikstof (per hectare). Wij stoten gemiddeld 4 keer zoveel uit als andere Europese landen.
Stikstof: een scheikundig element
In de lucht vormt het een kleur- en reukloos gas (N2). Het is overal om ons heen, ongeveer 78% van alle lucht bestaat uit stikstofgas. Stikstofgas is van zichzelf niet schadelijk voor ons of de natuur. Maar andere verbindingen van stikstof in de lucht kunnen wel schadelijk zijn.
Heeft alleen Nederland een stikstofprobleem? Nee, de Habitatrichtlijn van de EU verlangt van iedere lidstaat dat die zijn biodiversiteit beschermt. De uitspraak van het Europees Hof over de Nederlandse aanpak geldt voor alle EU-landen.
CO2 heeft niets met stikstofgas (N2) te maken. CO2 betekent koolstofdioxide. Dat woord is dus zo opgebouwd: di- oxide staat voor 2x zuurstof. Een koolstof atoom met daaraan gekoppeld twee zuurstof atomen.
"Als het over absolute aantallen gaat, is China veruit koploper in de stikstofuitstoot", zegt hoogleraar Wim de Vries (Universiteit Wageningen). "In delen van het land stoten ze zelfs per hectare veel meer uit dan wij, maar gemiddeld over het hele land is het minder."
Alleen Malta kent per vierkante kilometer hogere emissies van stikstofoxide en ammoniak door de landbouwsector: 8,6 ton zwavel-equivalent tegenover 6,4 ton. Malta is ook het enige land in de EU dat dichter bevolkt is dan Nederland. In het dunbevolkte Finland en Zweden stoot de landbouw relatief het minst uit.
Bij de stikstofcrisis van de laatste jaren draait het om twee stofjes: stikstof uit verkeer (NOx) en stikstofverbindingen uit boerenbedrijven, meestal in de vorm van ammoniak. Deze slaan neer in de natuur en werken als voedingsstof. Daardoor groeien sommige planten beter dan andere.
China droeg in 2022 met 29% het meeste bij. Daarna volgen de Verenigde Staten (11%), India (7,3%), EU (6,7%), Rusland (4,8%), Brazilië (2,4%), Indonesië (2,3%) en Japan (2,2%). Samen zijn deze landen goed voor 66% van alle uitstoot van broeikasgassen.
De meest vervuilende industrieën, gemeten naar de impact op klimaatverandering, zijn de chemische en petrochemische industrie, ijzer en staal, cement, pulp en papier, en aluminium.
Het grootste deel kwam van de veeteelt, de stikstofuitstoot van dieren was goed voor 94 miljoen kilo. Daar komt volgens het RIVM nog 12 miljoen kilo stikstof bovenop, hoofdzakelijk door energieverbruik in de landbouw, bijvoorbeeld door kassen en andere bronnen.
Per dag komt een gemiddeld mens dus op zo'n dertig gram stikstofuitstoot. Best veel, hè? Om het even in perspectief te plaatsen: pluimvee stoot zo'n 54,3 miljoen kilogram stikstof per jaar uit; bij varkens ligt dat op 88,9 miljoen kilogram. Oftewel: mensen stoten met hun ontlasting meer stikstof uit dan deze dieren.
Teveel stikstof is slecht voor de natuur. Planten die van stikstof houden, zoals grassen, brandnetels en bramen, groeien extra hard. Zo verdringen ze kwetsbare planten. Stikstof is van zichzelf niet schadelijk voor mensen en de natuur.
De invloed van de mens op de productie van reactief stikstof heeft gevolgen voor het klimaat. Direct doordat het leidt tot de productie van lachgas (N2O), een broeikasgas met een ongeveer driehonderd keer sterker effect dan het broeikasgas koolstofdioxide.
Bosnië is het meest vervuilde land van Europa. Volgens een recent rapport van de Europese milieuorganisatie EEA zijn ook andere Oost-Europese landen en Noord-Italië sterk vervuild met PM2,5.
Nummer 1 van Oceanië en nummer 7 van de wereld. Het dunbevolkte Nieuw-Zeeland is een paradijs voor de buitenmens, en het land zorgt goed voor haar omgeving. Nieuw-Zeeland scoort 84.9 punten op het gebied van natuurbehoud, waar haar buren en soortgelijke landen slechts 30 punten scoren.
Twee derde van de stikstofdepositie wordt in Nederland zelf veroorzaakt, aldus schattingen van het RIVM: met name door landbouw, verkeer en industrie. Van die sectoren draagt de landbouw verreweg het meeste bij aan de hoeveelheid stikstof in de natuur. Het resterende derde deel gaat om stikstof uit het buitenland.
4. Het stikstofprobleem speelt alleen in Nederland. In andere Europese landen zoals Duitsland, België en Italië staat het stikstofprobleem ook hoog op de agenda. Maar het probleem is niet zo groot als in Nederland.
Ondanks schoonste landbouw stoot Nederland meeste stikstof uit in Europa. Nederland produceert per hectare gemiddeld 4 keer zo veel stikstof dan de rest van Europa. Nederland is ook een netto exporteur van stikstof: in het buitenland komt 3 keer meer Nederlandse stikstof terecht, dan er vanuit andere landen binnenkomt.
De uitstoot van broeikasgassen is in Nederland relatief hoog.Nederland draagt 4,5 procent bij aan de EU-uitstoot. Een Nederlander zorgt voor 34 procent meer uitstoot dan een gemiddelde Europeaan. Slechts vier EU-landen doen het op dit punt slechter.
Teveel stikstofoxiden in de lucht is schadelijk voor de gezondheid. Vooral mensen met longklachten en astma hebben er last van. Teveel ammoniak is ook schadelijk voor de mens. Maar in de buitenlucht is de ammoniakconcentratie bijna nooit zo hoog.
Als de poep en plas van een koe bij elkaar komen, ontstaat er stikstof die schadelijk is voor de natuur. De oplossing: een speciaal koeientoilet om de urine mee op te vangen zodat die niet met de poep mengt! Dus jij gaat Nederland van het stikstofprobleem af helpen?
Natuurlijke natuur beschermt zich tegen verzuring. Bomen en planten hebben stikstof nodig om te groeien.