Wanneer een octopus zich bedreigd voelt, spuit hij een inktwolk en gaat hij er bliksemsnel vandoor. Ze hebben geen botten. De enige harde delen van hun lichaam zijn hun mond, die lijkt op de snavel van een papegaai, en een kern van kraakbeen rondom hun hersenen. Hierdoor glippen ze door de kleinste spleten.
Geen neus maar een tong
De octopus registreert de moleculen van heel dicht bij, zoals een tong dat doet. Octopussen hebben overigens wel een soort tong in hun mond, maar daarmee kunnen ze dan weer niet proeven. Deze zogenoemde radula, of rasptong, is eerder een soort tand en dient om de prooi te snijden en schrapen.
Octopussen combineren ademhalen met bewegen
Met de zeeversie van longen, namelijk kieuwen. Deze flappen zitten verstopt aan de zijkant van de octopuskop. Bij inademing zuigt een octopus water op via twee gaten zodat het bij de kieuwen terechtkomt. Daar neemt het bloed zuurstof op uit het water.
Zo'n 10% zit in de hersenen, daarnaast hebben ze twee grote optische lobben in het hoofd die samen 30% van de cellen bevatten en de overige 60% bevindt zich in de tentakels. Dit zou voor ons betekenen dat onze armen een eigen persoonlijkheid zouden hebben.
De pijlinktvis en de octopus, beide ongewervelde dieren, heb- ben ogen die vrijwel net zo ingewikkeld zijn als het oog van de gewervelde dieren. Hun oog heeft ook een lens die in een gelei ligt ingebed met daarachter het netvlies.
Octopussen hebben een actieve en stille slaapfase, vergelijkbaar met de rem- en non-remslaap van vogels en zoogdieren. Veranderende kleurpatronen van de huid verraden in welke slaapfase hij zit. Octopussen blijken tijdens hun slaap een actieve en stille slaaptoestand met elkaar af te wisselen.
Negen hersenen
'De hersenen van een octopus zijn dus door het hele lichaam verspreid. De tentakels van het dier kunnen elke willekeurige beweging aannemen, en veranderen zelfs van kleur,' aldus Hiemstra.
Inktvissen en octopussen kunnen horen, zo blijkt uit een studie die een einde maakt aan eeuw van discussies hierover. Weekdieren zoals inktvissen, nautilussen, octopussen en zeekatten kunnen onder water geluiden horen. Een octopus kan geluiden tussen 400Hz en 1000Hz horen.
Je hebt wel verschillende soorten inktvissen, zoals de octopus, de pijlinktvis en zeekat. Inktvis is eigenlijk een soortnaam en niet de naam voor één dier. Ook al is een octopus een inktvis, ze zijn niet helemaal hetzelfde. Een octopus heeft bijvoorbeeld maar 8 tentakels, terwijl alle andere inktvissen er 10 hebben.
"Overdag zit hij diep in de diepzee, maar 's nachts begint hij honger te krijgen. Dan laat hij wat lucht in de schelp en gaat hij omhoog. In ondieper water eet hij wat garnaaltjes, wat krabbetjes en als zijn buik vol zit, laat hij weer wat lucht ontsnappen en zakt hij dus weer veilig de diepzee in."
Octopussen kunnen spelen, dromen, voorwerpen gebruiken en zelfs vooruitplannen. Dat is bijzonder intelligent gedrag voor dieren die nauw verwant zijn aan mosselen en slakken – schepsels die we niet meteen met intelligentie associëren. Octopussen beschikken dan ook over een complexe hersenstructuur.
Ongeveer één keer per uur gaan de octopussen ongeveer een minuut in een actieve slaapfase. Tijdens deze fase lijkt de hersenactiviteit sterk op de hersenactiviteit van octopussen wanneer ze wakker zijn, net zoals de REM-slaap bij mensen.
Octopussen gebruiken ook straalaandrijving om snel weg te zwemmen. Maar meestal bewegen octopussen zich langzaam door het water. Ze leven op de bodem van de zee en kruipen veel met behulp van hun tentakels. Als ze zwemmen, waaieren ze met de vliezen die tussen de tentakels zitten.
Een octopus kan heel groot worden. Maar hij kan zich ook heel klein maken. Door zijn schutkleur valt hij niet op. En om zijn vijanden in verwarring te brengen kan hij inkt spuiten.
Octopussen zijn weekdieren. De enige harde delen die zie hebben zijn hun hoornachtige kaken, die lijken op een vogelsnavel. Ze kunnen er gevaarlijk mee bijten.
Een inktvis kan zijn tanden ook helemaal niet poetsen, want hij heeft ze niet. Inktvissen hebben namelijk snavels. Daarmee kauwen de dieren hun prooi in kleine stukken. Ze vermalen die vervolgens met een gekartelde tong die net zo ruw is als de tong van een kat.
In het Nederlands kom je regelmatig de term Squid tegen. Bijvoorbeeld in recepten wordt die Engelse benaming gebruikt. Daarom belichten we ook dat verschil. Squid = inktvis.
Een SQUID (superconducting quantum interference device) is een bijzonder gevoelige detector voor magnetische velden. De SQUID maakt gebruik van supergeleiding bij lage temperatuur en steunt op een kwantumeffect en interferentie. SQUIDs bestaan sinds 1962 (zie de tijdbalk van de materiaaltechnologie).
Een octopus heeft drie harten
De andere twee bijharten pompen de zuurstof van de kieuwen naar het hoofdhart. Reden hiervoor is dat octopusbloed net iets anders is dan mensenbloed.
Ze kunnen zich hierin goed verstoppen voor hun vijanden. Dat de octopus in alle wereldzeeën en oceanen voorkomt, weten we allemaal denk ik wel, maar minder bekend is het feit dat deze dieren korte tijd op het droge kunnen leven. Voorwaarde is wel dat hun kieuwen vochtig zijn.
Sommige ongewervelden, zoals octopussen, voelen vermoedelijk ook pijn. Andere dieren, zoals mieren en andere insecten en oesters, voelen geen pijn.
Ze kunnen ook communiceren, zaken aanleren en ze gebruiken werktuigen om problemen op te lossen. Ze zijn zelfs zo slim dat ze zich kunnen vervelen. Het is geen geheim wat dat mogelijk maakt: inktvissen hebben de meest complexe hersenen van alle ongewervelden te wereld.
Dieren Behalve mensen zijn er ook veel dieren die hersenen hebben. Gewervelde dieren zoals honden, katten, vissen en vogels hebben bijvoorbeeld hersenen, maar ook krabben, insecten en inktvissen. Dieren zoals ringwormen, slakken, sponzen, anemonen en kwallen hebben geen hersenen.
Een nieuw ontdekte fossiele inktvis met tien armen is vermoedelijk de oudste voorouder van nu nog levende octopussen, en is vernoemd naar de Amerikaanse president Joe Biden. Syllipsimopodi bideni leefde zo'n 330 miljoen jaar geleden, schrijven paleontologen Christopher Whalen en Neil Landman in Nature Communications.