Onze voorouders bakten de oliebollen in raapolie, die werd 'uitgebrand' met roggebrood en/of een stuk appel, om er een zoetige smaak aan te geven. Wij hebben tegenwoordig een voorkeur voor plantaardige olie met een minder pregnante geur en smaak.
In de late middeleeuwen ontstond de traditie onder arme mensen om na de jaarwisseling langs de deuren te gaan, om mensen een gelukkig nieuwjaar te wensen. In ruil voor de beste wensen kregen zij wat te eten. Vaak was dat een oliekoek.
In de tijd tussen Kerstmis, Oud en Nieuw en Driekoningen was het laatmiddeleeuwse gebruik voor armen en zwervers om langs de deuren te gaan om in ruil voor een Nieuwjaarswens of een lied, iets te eten te krijgen. De oliebol was bij uitstek geschikt om uit te delen: warm, vullend en voedzaam.
De oorsprong van de oliebol is niet geheel duidelijk. Volgens Ineke Strouken van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur zijn ze mogelijk voor het eerst in de middeleeuwen gebakken. Ze meent tevens dat de oorsprong ligt in wat nu Nederland is of dat ze er vlakbij voor het eerst gemaakt zijn.
Al eeuwen is het eten van oliebollen typisch Nederlands. Maar over de herkomst van de oliebol gaan veel verschillende verhalen. Het gebruik om deeg te bakken in heet vet kan op meerdere manieren in onze omgeving zijn terechtgekomen.
In veel andere landen wordt de deegbal vaak gevuld. In Afrika, Azië en Zuid-Amerika vind je een aantal zoete en hartige varianten: Suriname en India: de ghul ghula. Polen, Rusland en Armenië: de pączki. Latijns-Amerika, Spanje en Guam: de buñuelo.
Oliebollen horen sinds de negentiende eeuw bij oud en nieuw
Of om ze allemaal zelf op te eten, want de kortste dagen vielen precies tussen de vastenperiodes in. Rond de negentiende eeuw begonnen die lekkere, vette oliebollen en de jaarwisseling echt bij elkaar te horen.
Oliebollen hebben het voordeel dat alle ingrediënten waarmee ze gemaakt worden (meel, gist, olie en gedroogd fruit) goed blijven in de winter en dat je er goed van kunt uitdelen. Oliebollen leggen ook een goede bodem in de maag, waardoor je geen honger meer hebt en de kou minder voelt.
oliebol {de}
deep-fried dough ball {znw.}
Weetje. Een enkele keer kom je puristen tegen die eraan vasthouden dan een krentenbol die met rozijnen is bereid helemaal geen krentenbol is, maar een “rozijnenbol”. Dat kan dan zowel voor het broodje gelden als voor de oliebol-mét.
Het vermoeden bestaat dat de Portugese Joden tijdens de Spaanse Inquisitie naar Nederland vluchtten hun recepten meenamen. In Portugal at men destijds al iets wat op oliebollen lijkt: oliekoeken met (gedroogde) zuidvruchten. De olie zou verwijzen naar de olie uit de eeuwig brandende lamp in de tempel van Jeruzalem.
8 oliebollen
Er gaan ieder jaar weer meer dan 100 miljoen oliebollen over de toonbank en dan maakt een groot deel van de Nederlanders ze ook nog eens zelf met oud en nieuw. Kortom: iedere Nederlander eet gemiddeld 8 oliebollen per persoon per jaar.
Zowel in oliebollen als appelflappen zitten aardig wat calorieën. Een kleine oliebol (65 gram) bevat zo'n 166 kilocalorieën (kcal). In de variant met rozijnen zitten net iets meer calorieën, zo'n 180 kcal per stuk. Hoewel een oliebol al een behoorlijke caloriebom is, is het nog niets in vergelijking met een appelflap.
Duurste en goedkoopste oliebol
Uit hetzelfde onderzoek blijkt dat een oliebol gemiddeld zo'n 95 cent kost. Brabantse oliebollen kosten 1 euro en zijn daarmee het duurst. De goedkoopste oliebollen zijn bij Friese kraampjes te vinden.
Er zijn namelijk twee soorten oliebollen, te weten kermis/kraamoliebollen of luxe bakkersoliebollen.
Groene groenten worden met Oud & Nieuw in de Verenigde Staten – maar ook op andere plekken ter wereld – gegeten omdat de groene kleur doet denken aan dollars. Boerenkool, snijbiet en andere bladgroenten brengen daarom geluk!
De oven voorverwarmen op 200°C. De oliebollen in een vuurvaste schaal 10 tot 12 minuten verwarmen. Opwarmen in de oven geeft de oliebol weer een mooi krokant korstje voor een optimale versbeleving. De oliebollen (5 stuks) 30 seconden verwarmen op 750 watt.
Er zitten 157 kilocalorieën in 1 stuk (65 gram) oliebol. Wil je weten hoe het zit met de andere voedingswaarden in 'oliebol'? In onze caloriechecker hieronder kom je te weten hoeveel vet, verzadigd vet, eiwit, koolhydraten, suikers en vezels erin zit.
Laat de rozijnen of krenten niet te lang wellen. Tien minuten is meer dan voldoende. Langer wellen is slecht, want dan openen de krenten zich en het zuur van de krenten komt in het deeg. De gist gaat dan dood.
Traditioneel bestaan oliebollen uit een mengsel (witte) bloem, gist en melk en worden ze gefrituurd in hete olie. Oliebollen bevatten veel calorieën. Tips voor het bakken van oliebollen: Gebruik geen hard frituurvet, maar olie, zoals zonnebloem-, maïs-, soja- of arachideolie.
De meeste Belgen schotelen hun gasten een erg traditioneel menu voor, zo blijkt uit een bevraging van warenhuisketen Carrefour bij meer dan 5.000 Belgen. Champagne, soep, fondue en ijsstronk spannen de kroon. De kans is groot dat u op oudejaarsavond een oester of twee, drie naar binnen slurpt.
Ook budgetsuper Lidl bevindt zich in het lijstje: de oliebollen van de Lidl krijgen een 7,1 met als eindoordeel 'lekker smeuïg. Wil je weten waar je de állerlekkerste oliebol aller tijden koopt?
De Vlamingen die in de 16de en 17de eeuw wegens de godsdiensttwisten vluchtten naar de noordelijke Nederlanden zouden de receptuur van de 'smoutebollen' hebben meegenomen. Smout betekent varkensvet, daarin werden de bollen gebakken.
In Nederland is het traditie om oudejaarsavond met familie en vrienden te vieren. Vaak gebeurt dit in huiselijke kring, waarbij na de avondmaaltijd oliebollen en/of appelbeignets en (hartige) hapjes worden gegeten en tevens gedronken wordt.