Dat kon een traktatie zijn, maar ook brandstof, of kaarsen, om de winter door te komen.''
Het waren in eerste instantie luxe koekjes, en zeker niet voor iedereen weggelegd. Later kookten mensen ermee. Henzen: "Ze werden hard en knapperig gebakken, zodat je ze ook lang kon bewaren. Er zaten veel specerijen in en werden gebruikt om sauzen te binden en smaak te geven."
Hoe jongens vroeger hun interesse toonden voor een meisje? Met een speculaaspop. Nam het meisje die aan, dan wist de jongen dat ze een relatie wilde. Dit gebeurde vaak rond Sinterklaas, omdat de smaak van speculaas zo lekker bij het seizoen past.
Koek, snoep of noot? De pepernoot stamt uit de tijd dat de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) allerlei specerijen uit Nederlands-Indië haalde. Mensen noemden toen voor het gemak vaak alle kruiden 'peper', ook kaneel en nootmuskaat. Peper was dus een verzamelnaam voor alles wat uit de Oost kwam.
Al in de 16e eeuw werd er met Sinterklaas snoepgoed uitgedeeld. Gewoon om de (brave) kinderen van Nederland eens extra te verwennen. Ook de pepernoot werd, samen met de andere cadeaus, aan de kinderen gegeven.
De term 'pepernoot' stamt uit de tijd dat de Verenigde Oost-Indisch Compagnie verschillende soorten specerijen uit Nederlands-Indië haalde. Alle kruiden werden voor het gemak destijds 'peper' genoemd. Peper was eigenlijk een soort verzamelnaam voor alles wat uit Nederlands-Indië kwam.
De kruidnoot is knapperiger dan een pepernoot en heeft over het algemeen een ronde vorm. Qua smaak lijkt de kruidnoot op een speculaasje. Kruidnoten hebben de structuur van speculaas. Kruidnoten zijn knapperig.
De kruidnoot staat vanaf de negentiende eeuw in de kookboeken en is tegenwoordig vele malen populairder dan de oudere kruidnoot.
Speculaas werd voor het eerst in de 17e eeuw gemaakt. Eerst waren de koeken door de vele specerijen nog erg duur. Amsterdam was erg belangrijk voor de opslag van specerijen in Europa en hier werd geëxperimenteerd met het bakken van koeken met kruiden.
Speculaas is meestal plat in de vorm van een voorstelling en is vooral omstreeks het sinterklaasfeest en tijdens de adventstijd populair. De oudste bronnen betreffende speculaas spreken ook van bruiloften en kermis.
“Spéculos” is een Belgisch gebak, dat vermeldt de Larousse Gastronomique in 1934.
Taaitaai is een typische lekkernij die met name in de sinterklaastijd wordt gegeten. Taaitaai lijkt qua smaak veel op speculaas; er zit echter ook een anijssmaak aan. Het product is echter zolang het vers is niet bros zoals speculaas, maar letterlijk "taai".
Taaitaai ontleent zijn naam aan de taaie geaardheid van het deeg. Het bevat vrijwel geen vocht, bestaat alleen uit met honing gekookte stroop en bloem. Het taaitaaideeg moet daarom lang rijpen om te zorgen dat er zuren ontstaan waarop het rijsmiddel kan werken.
Duurzaamheid taaitaai
Ook dit zoetmiddel kan van eigen bodem komen. Aan deze taaie koeken wordt – helaas – ook vaak palmolie toegevoegd. Naast dat deze olie niet goed is voor onze gezondheid (verzadigd vet!), heeft het een negatief effect op de planeet.
De structuur is zacht en chewy, een beetje als taaitaai. De kruidnoot is harder en brosser dan de pepernoot en heeft de vorm van een bolletje. De kruidnoot is gemaakt van tarwebloem en is gekruid met kaneel, nootmuskaat, kruidnagel, gemberpoeder, kardemon en witte peper.
Er worden talloze soorten pepernoten verkocht: gekleurde pepernoten, pepernoten met smaken als tiramisu, gember, irish coffee en sinaasappel, maar ook biologische en spelt pepernoten. Daarnaast worden er ook de traditionele taai-taai poppen verkocht.
KRUIDnootjes heten natuurlijk ook niet voor niets zo. Het zijn kleine speculaasbolletjes, hard en half rond. Ze worden gemaakt van bloem of meel en er zitten veel kruiden doorheen: kaneel, kruidnagel, gember, kardemon, nootmuskaat en soms witte peper.
De pepernoten en kruidnoten die in de supermarkt worden verkocht, worden vaak gemaakt in een fabriek. De bakker heeft ook vaak pepernoten en kruidnoten te koop rond Sinterklaastijd. Deze peper- en kruidnoten zijn dan vaak zelf gemaakt door de bakker.
Eén kruidnoot weegt één gram Chocolade kruidnoten wegen twee gram per stuk Oud Hollandse pepernoten wegen drie gram per stuk.
Een kruidnoot lijkt meer op speculaas, is hard en knapperig van structuur en is gemaakt van tarwemeel. Kruidnoten worden gekruid met speculaaskruiden (kaneel, kruidnagel, gemberpoeder, kardemom en witte peper), dat ze op elkaar lijken is dus niks geks.
Van pepernoten en marsepein uit de Gouden Eeuw tot pre-christelijke gebruiken: de geschiedenis van sinterklaassnoep blijkt complex. Veel sinttradities hebben te maken met de christelijke verering van Sint Nicolaas, de bisschop die rond het jaar 300 in Myra, Klein-Azië zou hebben geleefd.
2. Er bestaan meer dan vijftig verschillende smaken pepernoot. Een van de bekendste fabrikanten van bizarre pepernootsmaken is Van Delft.