Lijkvocht ontstaat door het vloeibaar worden van een lichaam door ontbinding. Het lichaamsvocht vermengt zich met bloed en bacteriën en is onderhevig aan allerlei chemische processen die in het lichaam plaatsvinden. Dat maakt het dat lijkvocht ook wel eens als giftig wordt beschouwd.
Na het overlijden zakt het bloed door de zwaartekracht (hypostase) en doordat de bloedcirculatie is gestopt naar de laagst gelegen delen van het lichaam: deze kleuren daardoor paarsblauw (lijkvlekken), waar de hoger gelegen gedeelten bleek worden. In de terminale fase kunnen ook lijkvlekken ontstaan.
Eerst vallen bijvoorbeeld de longen uit (ARDS) , gevolgd door lever, darmen, nieren en/of andere functies, zoals de bloedstolling.
Lijkvocht wordt gevormd als een lichaam begint te ontbinden, waardoor het vloeibaar wordt. Het mengsel van bloed, bacteriën en ander lichaamsvocht is onderhevig aan chemische processen. Dit maakt het dat lijkvocht als giftig beschouwd wordt.
De snelheid van het ontbindingsproces hangt sterk af van de omgevingsomstandigheden: hoe warmer en vochtiger, des te sneller. De huid verkleurt in de dagen na overlijden eerst tot groen en na ongeveer 2 weken wordt de huid zwart. De tijd die hiervoor nodig is hangt sterk af van de omgevingstemperatuur.
Je hebt vast wel eens verhalen gehoord over lijken die spontaan rechtop gingen zitten in hun kist. Dit is een mythe. Wel is het zo dat je lichaam spastische trekjes kan vertonen op het moment dat het lichtje uit gaat.
De geur van de dood is extreem overheersend. Vaak ruikt u de geur dan ook al vanaf buiten en is het niet te houden wanneer u dichtbij het lijk komt. Typisch aan lijkgeur is dat hij de eerste paar seconden zoetig is.Daarna wordt het erg penetrant en gaat hij als het ware achter in je keel en in je neus zitten.
Die lichaamssappen moeten weg en dat gaat vaak via de mondhoeken. En is iemand door een besmettelijke ziekte gestorven dan is het zoenen op de mond toch ook echt af te raden. Tegelijkertijd moet iedereen op z'n eigen manier afscheid nemen.
Doordat de normale hoest- en slikprikkels verdwijnen, kan slijm zich ophopen in de keelholte of de luchtpijp. Dat kan leiden tot een reutelend geluid bij het ademhalen. Omstanders denken soms dat de stervende dan ernstig benauwd is of zelfs dreigt te stikken, maar het is iets waar hij zelf geen last van heeft.
De weke delen van een lichaam zoals ogen en ingewanden zijn na enkele weken of maanden weg. Het spierweefsel (zeg maar het vlees) gaat veel en veel langzamer. Dat komt omdat er in de grond vrij weinig zuurstof doordringt, waardoor er een langzame stofwisseling en langzaam ontbindingsproces is.
In sommige gevallen kan de situatie van een patiënt zo verslechteren, dat de kans op snel overlijden groot is. In dit soort gevallen hebben familie en naasten de mogelijkheid om 24 uur per dag bij hun dierbare aanwezig te zijn. Het waken kan iemand die op sterven ligt rust, troost en een veilig gevoel geven.
Als je komt te overlijden gebeurt er niks met je ziel, die verdwijnt gewoon. Op wetenschappelijk niveau zijn er ook opvattingen die zeggen dat de ziel helemaal niet bestaat. Gedachten, emoties en herinneringen van een persoon bestaan alleen maar in de hersenen en deze verdwijnen na je overlijden.
Intreden van de dood
Uiteindelijk stoppen alle lichaamsfuncties: de ademhaling komt tot stilstand. het hart houdt op met kloppen. het bloed stroomt niet langer.
Antwoord: Het bloed van een overledene stolt en klontert. Het klonteren en stollen heeft echter op een andere manier plaats dan bij levenden. Dit komt doordat er geen stollingsfactoren meer door het dode lichaam worden aangemaakt.
Geprikkeld of agressief reageren, zich helemaal op zichzelf terugtrekken kan wijzen op pijn. Anderzijds worden emoties zoals angst, verdriet, onzekerheid... door de stervende soms geuit via klagen over pijn.
In het algemeen is het zo dat een overledene die goed gekoeld is, dat vaak 10 dagen kan doorstaan.
De stervende kijkt dan anders uit zijn of haar ogen en kan een onrustige en verwarde indruk maken. Dit wordt een delier genoemd. Het lijkt alsof iemand van alles beleeft of ziet, maar wat precies is niet duidelijk. Vaak maakt de stervende kleine (hand) bewegingen, alsof hij iets wil plukken of aanwijzen.
Een koude neus, reutelen en troebele ogen. Het zijn enkele symptomen die bij mensen die terminaal ziek zijn, wijzen op een naderende dood. Iemand die gaat sterven na een ziekbed, voelt zich steeds zwakker worden en heeft het gevoel dat alle kracht uit het lichaam wegvloeit. Dat kan iemand angstig of onrustig maken.
In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, leidt het ophogen van morfine ook niet tot het bespoedigen van de dood. Morfine is wel geschikt om pijn en benauwdheid te behandelen en kan dus wel een belangrijke rol spelen in de fase van het levenseinde.
Om de mond te sluiten kan gebruik worden gemaakt van een kinsteun. Voor overledenenzorg bestaan verschillende soorten kinsteunen. Sommige soorten kinsteunen kunt u instellen en andere weer afbreken tot op de gewenste lengte.
Swash doekjes / washandjes hebben een terugvettende werking waardoor een beschermende laag op het lichaam van de overledene aanwezig blijft. Deze beschermende laag helpt uitdroging, invloeden van buitenaf en inwerking van micro-organismen te remmen.
Denk ook aan de kleding!
Let ook op het materiaal van de schoenen; schoenen van bijvoorbeeld (kunst)leer zijn erg belastend voor de grond. Hoewel het wel eens wordt afgeraden door de uitvaartondernemers komt het ook vaak voor dat brillen en sieraden nog worden gedragen.
Hoe erg een lijk stinkt, hangt af van verschillende omstandigheden. "In een woning waar iemand is overleden maar waar de boel open heeft gestaan, ruik je de lijkgeur niet heel sterk. Het ligt er natuurlijk ook aan of een lichaam er een paar dagen ligt, of een paar maanden."
Een overleden lichaam zal onder normale omstandigheden, vanaf het moment van overlijden tot 6 uur daarna stijf worden. Deze stijfheid blijft 12 uur in stand, daarna zal het over de daarop volgende 12 uur weer langzaam afnemen.
Binnen twee weken na intreding van de dood komen producten van ontbinding uit de lichaamsopeningen zoals uit de mond, de neus, de anus en eventuele andere lichaamsopeningen (bijvoorbeeld wonden). De stank van rotting is op dit moment overweldigend aanwezig.