Tsjernozem – dat is de vettige, zwarte aarde die Oekraïne de bijnaam 'graanschuur van Europa' heeft opgeleverd. De voedingsrijke bodem maakt Oekraïne tot een van de vruchtbaarste landen ter wereld, waar vrijwel alle landbouwgewassen welig tieren.
Het is de ideale bodem voor graanproductie. Oekraïne wordt niet voor niets de graanschuur van Europa genoemd. Een skelet ligt sinds april op een veld in Makariv, geflankeerd door de resten van een geëxplodeerde helikopter. In 2019 was 55 procent van de oppervlakte landbouwgrond.
De graanschuur van een land of werelddeel is een regio met een uitzonderlijk hoge landbouwproductiviteit. Dit laat een grote export van graan en/of een hoge bevolkingsdichtheid toe.
'Graanschuur' Oekraïne
3,62 miljoen ton ging vorig jaar naar naar Egypte, 3,22 miljoen naar Indonesië. Als de export van het graan uit Oekraïne volledig stil zou blijven liggen, dreigt er volgens de Verenigde Naties een hongersnood voor miljoenen mensen.
De output bestaat uit een diverse combinatie van granen en voedergewassen waaronder tarwe, maïs, gerst, zonnebloemen, suikerbieten, tabak en verschillende soorten groenten en fruit. De productie van gewassen speelt een centrale rol, meer bepaald deze van granen en plantaardige oliën.
Naast olie en aardgas importeren Nederlandse bedrijven ijzer, staal, steenkool, koper, kurk en houtwaren uit Rusland. De Nederlandse export bestaat vooral uit medicijnen, bloemen, kunststoffen, vervoermiddelen, computerapparatuur en medische instrumenten en apparaten.
In totaal omvatte de krijgsmacht van Oekraïne ongeveer 780.000 manschappen, 6.500 tanks, ongeveer 7.000 gepantserde gevechtsvoertuigen, 1.500 gevechtsvliegtuigen, en meer dan 350 schepen.
De drie belangrijkste herkomstlanden voor de Nederlandse voer- en voedingsgraanimport zijn Duitsland, Oekraïne en Frankrijk. In de statistieken wordt geen onderscheid gemaakt naar graan voor voer of voor voeding, zodat niet is aan te geven om wat voor granen het gaat bij in- of uitvoer.
De VS is nog wel de grootste exporteur van mais in de wereld. Het USDA verwacht dat de VS dit seizoen 47 miljoen ton mais gaat verkopen aan andere landen. Dat is iets minder (-5%) dan 10 jaar geleden. Terwijl andere landen hun productie enorm hebben opgeschroefd, waardoor ze meer mais kunnen exporteren.
Nederland haalde in 2021 voor 641 miljoen euro ruwe zonnebloemolie uit andere landen, waarvan 538 miljoen euro (84 procent) uit Oekraïne. Nederland is daarmee niet alleen de grootste importeur van ruwe zonnebloemolie in de Europese Unie, maar ook het land dat de meeste ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne haalt.
Totale handel tussen Nederland en Oekraïne in 2021: Totale export: € 1,2 miljard. Totale import: € 2 miljard. Handelsbalans: € -808 miljoen.
Het samenwerkingsakkoord met Oekraïne zorgt voor makkelijkere handel voor Nederlandse bedrijven. Het draagt ook bij aan meer democratie in Oekraïne. En stabiliteit aan de grenzen van Europa.
De meeste granen komen uit de Verenigde Staten, Canada, Europa, Rusland en Australië. Gerst komt hoofdzakelijk uit Rusland, Canada, Spanje, Duitsland en Frankrijk.
Het afgelopen jaar heeft Nederland voor 936,4 miljoen euro aan tarwe ingevoerd, 0,4 procent meer dan het jaar ervoor. Veruit de meeste tarwe, ruim eenderde, komt uit Frankrijk. Vorig jaar is voor 363,5 miljoen euro tarwe uit Frankrijk geïmporteerd, ruim 19 procent meer dan in 2011.
De havens aan de Zwarte Zee zijn cruciaal voor de Oekraïense graanexport. Met name die van Odessa, Mykolajiv en het door de oorlog grotendeels verwoeste Marioepol. Al deze havens zijn momenteel geblokkeerd en dus liggen miljoenen tonnen graan in silo's te wachten.
Oekraïne produceerde in 2021 ongeveer 80 miljoen metrische ton (MMT) graan (een categorie die tarwe, maïs en gerst omvat) en zal dit jaar naar verwachting minder dan de helft daarvan oogsten.
Graan is met 180.000 ha (exclusief snijmais), 34% van het Nederlandse akkerbouwareaal, in oppervlakte gemeten een van de meest voorkomende akkerbouwgewassen in Nederland (CBS, 2021). Van deze 180.000 ha is nog geen 4.000 ha biologisch (CBS, 2021j).
De meerderheid van de granen, die in België vermalen worden, komt vooral uit Frankrijk, Duitsland, en in mindere mate uit Oost-Europa, zoals Polen en Oekraïne. Een studie van 2014 door het Waalse Centrum voor Landbouwonderzoek geeft aan dat de Belgische molens minder dan 10% tarwe uit ons land gebruikt.
Veruit de meeste granen gaan naar Duitsland, dat vorig jaar voor 618 miljoen euro aan granen heeft ingekocht vanuit Nederland. België komt daar, zeker gelet op de veel kleinere omvang van het land, redelijk snel achter aan met een exportwaarde van 423 miljoen euro.
Door de stijgende graanprijzen als gevolg van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne zijn die gewassen plotseling interessanter geworden. Dat het Hollandse graan wat minder lekker is, maakt nu wat minder uit.
"Inmiddels is de Nederlandse tarwe minstens zo goed of misschien zelfs beter dan tarwe die we uit andere landen halen." In Nederland zijn nog een aantal soortgelijke kleinschalige experimenten, maar niet genoeg om de volledige vraag naar tarwe te kunnen dekken.
Het Russische leger
Rusland besteedde het laatste jaar 44,6 miljard dollar aan zijn leger. De strijdkrachten hebben zo'n 798.000 actieve militairen in dienst en kunnen een beroep doen op 2.572.500 reservisten.
Alle Navo-landen bij elkaar beschikken over zo'n 3,5 miljoen militairen. Het Zweedse leger is laatste jaren gegroeid, na een herinvoering van de dienstplicht.
In 2019 telden alle leden van de NAVO gezamenlijk 3,245 miljoen militairen (2015: 3,125 miljoen). De Verenigde Staten telden 1,3 miljoen militairen, gevolgd door Turkije met ruim 445.000 man. Frankrijk telde ongeveer 208.000 militairen, Duitsland 180.000, Nederland had er 40.000 en België 25.000.