Er komt op aarde geen water bij en er gaat niets af. De hoeveelheid water op aarde blijft gelijk. Je kunt geen water bijmaken. Wel verandert de toestand en positie van het water op aarde steeds: ijs, water in de lucht, wolken, vloeibaar water in zee, rivier en grondwater.
In de grote waterkringloop verdampt het water in zeeën en rivieren door de warmte van de zon. De waterdamp komt in de lucht en vormt een wolk. Als er genoeg damp in een wolk zit, gaat het regenen en valt het water weer terug op de aarde. Om drinkwater te maken, 'lenen' wij het water uit de kringloop even.
Water verdampt vanaf het aardoppervlak, gaat vervolgens de atmosfeer in, koelt af en condenseert tot regen of sneeuw. Vervolgens verzamelt het water zich in oceanen, rivieren, meren en in de grond waarna de cyclus opnieuw begint.
Kan hier het water ook opraken? Gelukkig hoeven wij ons in Nederland, ook bij een tijdelijk watertekort op tropische dagen, geen zorgen te maken over de drinkwatervoorraad. Het water dat vandaag uit de kraan komt is honderden, soms wel duizenden jaren geleden gevallen als regen.
Gek genoeg weet niemand precies waar al dat water vandaan komt. Water bestaat uit waterstof (H) en zuurstof (O) – twee elementen die veel voorkomen in het heelal. Maar de aarde is ruim 4,5 miljard jaar geleden samengeklonterd uit kleinere hemellichamen, en daarbij kwam enorm veel warmte vrij.
Ons drinkwater bestaat uit een mix van water van verschillende leeftijden. Diep onder de Veluwe bevindt zich grondwater met een ouderdom tot maar liefst 20.000 jaar. Bij Hoenderloo wordt dit door waterbedrijf Vitens opgepompt. Ook in Noord-Brabant is in de diepere aardlagen oeroud water aanwezig.
1,332 triljard liter oceaanwater
Samen bevatten alle oceanen op aarde zo'n 1,332 miljard kubieke kilometer water. Dat is 1,332 triljard of 1 332 000 000 000 000 000 000 liter! Oceaanwater bevat gemiddeld 35 gram zout per liter. De totale wereldhoeveelheid zeezout wordt geschat op een slordige 50 000 000 miljard ton.
Ook als de droogte lang duurt, is er in het algemeen geen probleem met de drinkwatervoorziening. Er zijn grote voorraden en die worden continu aangevuld. De natuur en landbouw hebben veel water nodig. Vergeleken daarmee is wat we nodig hebben voor drinkwater maar erg weinig.
Dus, in 2040 kunnen we nog steeds lekker, gezond en voldoende drinkwater leveren. Maar dat vraagt van ons allemaal wel goede zorg voor natuur en milieu. Van de 47 miljard liter drinkwater winnen we zeven miljard uit oppervlaktewater van de Drentsche Aa. Ruim 200.000 Groningers ontvangen dit elke dag uit de kraan.
Sinds 13 juli 2022 is opgeschaald naar het niveau dreigend watertekort (niveau 1). Vanaf vandaag geldt een nationaal feitelijk watertekort (niveau 2).
Daar komt neerslag uit, die uiteindelijk via het grondwater of rivieren weer in zee terechtkomt. Herhaal. Zo'n 35 procent van die neerslag komt via het grondwater of de rivier weer in zee terecht. De rest verdampt opnieuw.
Als beheerder van grote rivieren en meren houdt Rijkswaterstaat het waterpeil en de wateraanvoer altijd in de gaten. Bij droogte verdelen we het weinige zoete water uit de grote rivieren en meren zo goed mogelijk onder alle watergebruikers. Dit doen we via stuwen, pompgemalen en sluizen.
Slecht 0.26% van al het water op aarde is beschikbaar voor mensen en andere organismen. Dit komt neer op ongeveer 93.000 kubieke kilometer.
In de zomer heeft Nederland vaker te maken met droge periodes, doordat er dan meer water verdampt dan dat er neerslag valt. Maar momenteel staat 2022 volgens het KNMI wel in de top-5 van droogste jaren sinds het begin van de metingen in 1901.
Het water loopt eerst door kleine stroompjes en komt uiteindelijk terecht in een rivier. Via de rivier, met bijvoorbeeld een waterval, komt het dan weer in de oceaan terecht. Dus het water in de oceaan raakt nooit op en de cirkel is gesloten: het water kan weer verdampen en nieuwe regen brengen boven land.
Gemiddeld valt in Nederland 847 mm per jaar, maar in de Randstad en in de hoger gelegen gebieden valt meer neerslag. Duidelijk herkenbaar zijn de Utrechtse Heuvelrug, De Veluwe, de Hondsrug en de Vaalserberg. De droogste regio van Nederland is het uiterste oosten van Noord-Brabant en het noorden en midden van Limburg.
Zwitserland biedt het beste kraantjeswater aan ter wereld. Het evenaart zelfs de kwaliteit van flessen mineraalwater, alleen is het bijna vijfhonderd keer goedkoper. De Noren hebben een speciaal systeem ontwikkeld om grondwater optimaal te beschermen.
Het grondwater dat mensen gebruiken kan op veel plekken aarde opraken, zo blijkt uit een nieuwe studie. Minder dan zes procent van alle grondwatervoorraden in de bovenste twee kilometer van de aardlaag kan binnen een mensenleven weer worden aangevuld door de natuur.
Op Wereldwaterdag is Tilburg uitgeroepen tot winnaar van de tweede KRNWTR Award voor het lekkerste kraanwater van Nederland. Een deskundige jury en het publiek uit het hele land proefden en beoordeelden kraanwater uit 20 grote Nederlandse steden en 5 gebottelde mineraalwaters in de Beurs van Berlage te Amsterdam.
Dat is 1.370 liter per dag. Waterschaarste: jaarlijks aanbod per persoon minder dan 1.000 kubieke meter (1 miljoen liter). Dat is 2.740 liter per dag. Waterstress: jaarlijks wateraanbod per persoon minder dan 1.700 kubieke meter (1,7 miljoen liter).
Bij watertekorten kunnen Rijkswaterstaat en de waterschappen het waterpeil tijdelijk verhogen. Bijvoorbeeld door via een gemaal meer water in het gebied te pompen. Hierdoor ontstaan tijdelijke voorraden zoet water. Het waterpeil kan niet onbeperkt worden verhoogd.
Geen sproeiverbod tuin
Er gaat geen verbod gelden op het sproeien van de tuin of het wassen van de auto. Die zaken gebeuren vaak met kraanwater en daar is geen tekort aan. Dat is er, nu en in de toekomst, voldoende.
Toch is dit geen goede keuze! Zeewater is drie keer zo geconcentreerd als menselijk bloed, en om het te verwerken, zou het lichaam het overtollige zout in de vorm van urine uitscheiden via de nieren. Wanneer je zout zeewater drinkt, is het lichaam niet meer in staat om het zout uit het lichaam te spoelen.
De enige manieren om meer drinkbaar water beschikbaar te maken, is door ontzouting en hergebruik. In regio's waar grondwater en oppervlaktewater schaars zijn, wordt al heel lang zeewater ontzout. Koeweit bijvoorbeeld haalt al zijn drinkwater uit zeewater.
Dit kan je niet drinken. Water waar geen of heel weinig zout in is opgelost, is zoet water. Maar 2,5 procent van al het water op de planeet is zoet. Het grootste gedeelte van dit zoete water is bevroren en niet drinkbaar.