Als voedsel in de mond gekauwd wordt, komen er ook geurmoleculen vrij. Deze moleculen bereiken je reukepitheel via de achterkant van de mondholte. Vanuit daar volgen ze dezelfde route naar je hersenen. Dit noemen we 'retronasale geur'.
Minder proeven
Geuren van wat we eten en drinken gaan door onze neus. Daar ruiken we ze en zo kunnen we veel verschillende smaken proeven. We proeven ook met onze tong. Maar in de mond proeven we alleen of iets zoet, zuur, zout, bitter of umami (hartig) is.
Wat mensen vaak vergeten is dat je met je neus ruim tachtig procent van de smaken waarneemt. Dat zit zo: wanneer je eet, adem je geurmoleculen uit. Je hersenen merken het verschil niet op tussen smaak en geur.”
Je tong proeft dus vijf smaken, maar er zijn ontelbaar veel geuren die onze neus kan ruiken. Je neus is veel gevoeliger dan je tong en is heel belangrijk bij het proeven. Houd je neus en ogen maar eens dicht als je iets eet, je proeft dan veel minder goed.
Soms verdwijnt de vieze smaak even door iets te eten wat de vieze smaak overheerst, zoals een pepermuntje, kauwgom, een zuurtje, of een sinaasappel. Friszure voedingsmiddelen, zoals fruit, yoghurt, komkommer, een salade, maar ook haring zijn vaak aantrekkelijk qua smaak.
Slechte gebitshygiëne en gebitsproblemen
Één van de meest voorkomende is gingivitis, wat het gevolg is van de opbouw van tandplak, als je niet regelmatig of correct poetst en flost. Een andere veel voorkomende oorzaak van een vieze smaak zijn abcessen, infecties en doorkomende verstandskiezen.
We hebben zonet geleerd dat je neus in verband staat met je smaak. Als je dus minder goed kan ruiken met je neus, dan kan je ook minder goed proeven. Daardoor smaakt je eten anders of proef je zelfs helemaal niets als je verkouden bent!
Overal op je tong proef je zoet, zuur, zout, bitter en umami, sinds enkele jaren de vijfde smaak. Het is dus niet zo dat je zoet op het puntje van je tong proeft en bitter aan de zijkant.
In werkelijkheid kunnen we overal op de tong en zelfs op het gehemelte, bitter, zoet, zuur en zout proeven. Dat is gemakkelijk aan te tonen door een in azijn of zout water gedrenkt doekje tegen de tongpunt aan te houden. Daarnaast is intussen umami officieel als 5e basissmaak erkend.
Zonder neus, smaakt het gewoon naar chocolade (die herken je aan de zoete smaak en het 'smelt in je mond'-gevoel). Maar mét neus, 'proef' je duidelijk munt. Beter gezegd: je ruikt munt! Want de aroma's van voedsel in je mond, komen ook in je neus terecht.
Voorop de tong zou je bijvoorbeeld zoet beter proeven en achterop de tong zou je bitter beter proeven. Dit blijkt helemaal niet waar te zijn. Binnen de smaakknoppen zitten dus smaakcellen. Elke smaakcel neemt één hoofdsmaak waar, dus: zoet, zout, zuur, bitter of umami.
Op je tong (en op je verhemelte) hebben we duizenden smaakpapillen, dat zijn die rode stipjes, en die smaakpapillen bestaan weer uit smaakcellen. Deze smaakcellen hebben specifieke receptoren waarmee ze maar 1 smaak kunnen herkennen: zoet, zuur, zout, bitter en umami.
Neem vanille-ijs. Je proeft dat het zoet is, en je denkt dat het naar vanille smaakt. Dat is mis, je proeft vanille niet, je ruikt het.
De meest voorkomende oorzaken voor het ontstaan van een reukstoornis zijn: een trauma aan het hoofd (bijvoorbeeld na een ongeluk of val), sinonasale afwijkingen (chronische ontstekingen) of een ontsteking van de bovenste luchtwegen.
Hoe werkt ruiken? Als we ademhalen door onze neus, komen geurmoleculen uit de lucht ons reukslijmvlies binnen. Dat slijmvlies zit bovenin de neus, vlak onder de ogen. Daar binden de moleculen zich aan geurreceptoren en die sturen een signaal door naar de hersenen.
De hoogste geurconcentratie én dus het sterkste aroma vind je in parfum. Een paar druppels of spuitjes parfum is dan ook genoeg om je de hele dag lekker te laten ruiken.
Tong Klein Middel (KM): 30-33 cm en 230 - 300 gram. Tong Groot Middel (GM): 33-35 cm en 300 - 500 gram. Tong Groot (Lap): meer dan 35 cm en meer dan 500 gram.
Achteraan de tong zitten grotere smaakpapillen. Die zien eruit als bultjes. Dit is normaal en hoort zo.
Een gezonde tong is licht bobbelig en heeft een mooie, egale roze tot lichtrode kleur. Een gezonde tong heeft bovendien geen extreem ruwe oppervlakken, groeven of andere oneffenheden en heeft geen geur.
Umami verhoogt de speekselafscheiding en versterkt de zoute en zoete smaken. Umami komt van nature in veel etenswaren voor die vrij veel glutamaat bevatten, zoals tomaten, champignons, vlees, erwten, belegen kaas en zeewier. In 2002 werd aangetoond dat op de tong een specifieke aminozuurgevoelige receptor aanwezig is.
Hoewel onze tong het detecteert als aparte smaak, kunnen wij umami niet onderscheiden van de andere smaken die we proeven. Anders dan de andere vier smaken, die we goed uit elkaar kunnen houden, herkennen we umami eigenlijk alleen als een kleuring van een andere smaak, of in combinatie met andere smaken.
Amerikaanse onderzoekers hebben ontdekt dat de mens naast de basissmaken zoet, zuur, zout , bitter en umami, een zesde smaak kan onderscheiden.
Een voorbeeld: als je verkouden bent en je neus verstopt zit zeggen we vaak dat we ons eten niet meer proeven. Dit heeft echter niets met echte smaakwaarneming (de 5 basissmaken op je tong) te maken, maar met het feit dat er geen luchtdoorstroming door je neus is.
Een metaalsmaak in je mond:
Je kunt van de metaalsmaak afkomen met pepermuntjes of kauwgom of door metalen bestek te vermijden, niet te roken of door te experimenteren met verschillende voedingsmiddelen die de metaalsmaak na het eten verminderen.
Hun zoutsmaak komt tot stand doordat speeksel het zout uit voedsel oplost en dit vervolgens aanbiedt aan de smaakpapillen in de tong. In deze smaakpapillen bevindt zich een zoutkanaal dat het aangeboden zout 'vertaalt' richting de hersenen als zoutsmaak.