Vanaf 10 jaar na bestraling is er een verhoogde kans op nieuwe tumoren, zoals huid-, maag-, darm- en alvleesklierkanker. Dit kan zich uiten in pijn in de bovenbuik, eetlustverlies, gewichtsverlies en risico op bloedbraken.
Cellen beschadigen
Met radiotherapie worden de cellen van een gezwel zó beschadigd dat ze zich niet verder kunnen delen, of dat hun stofwisseling ontregeld raakt. De kankercellen sterven dan af. Helaas raken gezonde cellen ook beschadigd. Deze gezonde cellen herstellen zich gelukkig beter dan kankercellen.
Deze breuken verhinderen dat kankercellen groeien en delen en zorgen er vaak voor dat ze sterven. Normale cellen dicht bij de kanker kunnen ook beschadigd raken door straling, maar de meeste herstellen en gaan weer normaal functioneren. Als radiotherapie niet alle kankercellen doodt, zullen ze op een gegeven moment in de toekomst weer aangroeien .
Als een tumor terugkeert, gebeurt dat in 60 procent van de gevallen binnen drie jaar na de eerste behandeling. Een recidief heeft dezelfde celbiologische eigenschappen als de eerste tumor (de primaire tumor). Dat geldt ook voor uitzaaiingen van die primaire tumor.
Ook is een 2e keer bestralen mogelijk. Als een operatie faalt, zal daarna meestal gekozen worden voor bestraling, hoewel een 2e keer opereren ook mogelijk is. Globaal gaat men er vanuit dat na een 2e bestraling de kans op complicaties verdubbelt.
Hoe lang werkt de bestraling door? Kankercellen sterven geleidelijk af. Zelfs nadat de behandeling is gestopt, gaat de werking van de bestraling nog enige tijd door. Het uiteindelijke resultaat wordt daardoor pas een aantal weken tot maanden na afloop van de behandeling bereikt.
Zitten de uitzaaiingen maar in een paar lymfeklieren, dan is een behandeling met bestraling mogelijk. Met de straling uit het bestralingsapparaat kan de radiotherapeut (bestralingsarts) de uitgezaaide kankercellen doden.
Die kans is heel klein, minder dan 1%. Als er zo'n tweede tumor ontstaat, gebeurt dat meestal na zo'n 5 tot 30 jaar na de behandeling. Soms ben je dan nog onder controle, soms niet meer. Vaak is de nieuwe tumor een vorm van huidkanker of een wekedelentumor.
Het aantal patiënten dat overlijdt aan alvleesklierkanker is groot en overtreft naar verwachting over ruim tien jaar de sterfte aan darmkanker of borstkanker. Dat blijkt uit gegevens van de Nederlandse Kankerregistratie.
bepaalde behandelingen: sommige soorten chemotherapie of bestraling kunnen de kans op een nieuwe vorm van kanker verhogen. Dat risico is hoger voor wie als kind of jongere behandeld is. risicofactoren zoals roken of roken en alcohol drinken: de eerste en nieuwe kanker zijn vaak gelinkt aan dezelfde risicofactoren.
Als je bijvoorbeeld twijfelt over bestraling, praat dan ook met de bestralingsarts. Twijfel je over chemotherapie, vraag dan een gesprek aan met een oncoloog. Laat je goed informeren en neem de tijd voor een keuze. Goed om te weten: je kunt ook een gesprek aanvragen met je huisarts of met een verpleegkundige.
De meest voor de hand liggende manier om de groei of krimp van een tumor te meten, is door middel van scans .
Kankers met hoge recidiefpercentages
Sommige kankers zijn moeilijk te behandelen en hebben een hoge mate van terugkeer. Glioblastoom bijvoorbeeld, keert bij bijna alle patiënten terug, ondanks behandeling. De mate van terugkeer bij patiënten met eierstokkanker is ook hoog, namelijk 85%.
Wanneer de beschadigde cellen sterven, worden ze afgebroken en verwijderd door het lichaam. Radiotherapie doodt kankercellen niet meteen. Het duurt dagen of weken van behandeling voordat het DNA genoeg is beschadigd om kankercellen te laten sterven. Vervolgens blijven kankercellen weken of maanden sterven nadat de radiotherapie is afgelopen .
Bestraling begint in de regel direct te werken. Het effect op foto's of scans is vaak pas na lange tijd te zien (weken tot maanden). Vaak blijven er afwijkingen zichtbaar op foto's doordat er littekenweefsel gevormd wordt. Dit betekent dus niet dat de bestraling niet gewerkt heeft.
Zelfs als er niet meteen krimp wordt gezien, kunnen cellen nog steeds sterven als reactie op de straling, wat soms een ontstekingsreactie veroorzaakt die een massa zelfs groter kan laten lijken ! Na verloop van tijd na de straling zal uw oncologieteam scans in de gaten houden om ervoor te zorgen dat tumormassa's krimpen of hetzelfde blijven op de CT- of MRI-scan.
Cijfers verschillen per kankersoort
Maar de overlevingskansen verschillen sterk per soort kanker. Zo hebben patiënten met borst-, prostaat- of huidkanker goede overlevingskansen (rond de 90%).
Bij uitgezaaide kanker is genezing meestal niet meer mogelijk. Dit heeft effect op de overleving. Bij mensen met uitzaaiingen is de gemiddelde overleving na 5 jaar ongeveer 15%. Bij mensen met kanker zonder uitzaaiingen is de overleving na 5 jaar een stuk hoger: 75%.
Wat het sterftecijfer betreft, zal longkanker naar verwachting de koploper blijven, gevolgd door pancreaskanker, lever- en galwegkanker, colorectale kanker en borstkanker.
De kans op overleving is fors toegenomen bij darmkanker, nierkanker, slokdarmkanker en ook bij veel soorten bloed- en lymfeklierkanker. Kankersoorten met een 5-jaarsoverleving hoger dan 80% zijn huidkanker, borstkanker, prostaatkanker en minder vaak voorkomende kankersoorten zoals hodgkinlymfoom en zaadbalkanker.
Kan de bestraling nog een keer herhaald worden? Wanneer u een hoge dosis bestraling heeft gehad, kan dit niet meer op hetzelfde gebied in het lichaam herhaald worden. Wanneer we dit wel zouden doen, dan kunnen andere organen, met name het ruggenmerg, onherstelbare schade oplopen.
Kleincellig. Kleincellige longkanker groeit sneller en zaait makkelijk uit. Als kleincellige longkanker ontdekt wordt, heeft iemand vaak al uitzaaiingen. Ongeveer 1 op de 5 patiënten heeft deze agressieve vorm.
Hoe vaak u bestraald wordt, hangt af van uw situatie. Dat kan tussen de 1 en 36 keer zijn.
Je kunt moe zijn door chemotherapie of bestraling
Behandelingen als chemotherapie en bestraling maken kankercellen kapot. Maar soms beschadigen ze ook gezonde cellen. Beschadigde cellen moeten weer herstellen en dode kankercellen moeten opgeruimd worden. En dat kost het lichaam energie.
Achtergrond: De term 'solitaire botmetastase' wordt in de huidige studie gedefinieerd als een enkele botmetastase afkomstig van een primaire kanker zonder metastasen naar viscerale organen .