Een vulkaan heeft eigenlijk drie 'standen': dood, slapend en actief. Een dode vulkaan zal niet meer uitbarsten. Een slapende vulkaan is soms duizenden jaren niet meer uitgebarsten, maar kan altijd weer 'wakker worden'.
Diep in de aarde zijn de temperaturen extreem hoog, waardoor er gesmolten gesteente (magma) en gassen naar boven worden gedrukt. Als de druk te groot wordt, zoekt het magma een weg naar buiten en barst de vulkaan uit. Als een vulkaan slaapt, lijkt er niks aan de hand. Maar van binnen, in de magmakamer, borrelt het.
De 3000 meter hoge Etna stoot af en toe zoveel as uit dat vliegtuigen ver uit zijn buurt moeten blijven. De Vesuvius is sinds 1944 in diepe slaap, maar blijft ontzagwekkend. De vulkaan Campi Flegrei ('Brandende Velden') is geen berg, al vijfhonderd jaar niet uitgebarsten en dus onopvallender en onbekender.
Dit komt onder andere door de zeer variabele 'levensduur' van vulkanen (enkele maanden tot miljoenen jaren). Verder kan de term 'activiteit' op verschillende manieren worden opgevat. Sommige vulkanen veroorzaken regelmatig aardbevingen en spuwen gassen de atmosfeer in, maar ze barsten niet daadwerkelijk uit.
Een dode of uitgedoofde vulkaan is een vulkaan waarvan wetenschappers hebben vastgesteld dat de kans op nieuwe erupties (vrijwel) afwezig is. Het zijn vulkanen waarbij de aardkorst in de loop der tijd dusdanig is dichtgegroeid dat er geen magma meer doorheen kan komen.
Een dode vulkaan zal niet meer uitbarsten. Een slapende vulkaan is soms duizenden jaren niet meer uitgebarsten, maar kan altijd weer 'wakker worden'. Actieve vulkanen barsten om de haverklap uit.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
Chili staat met meer dan 1500 vulkanen op de zesde plek van de lijst omtrent landen met de meeste vulkanen wereldwijd (2017) na de Verenigde Staten, Rusland, Indonesië, IJsland en Japan.
1. Vesuvius. Via de Etna is de stap richting de Vesuvius – de beroemdste vulkaan die wij kennen – snel gezet. De Vesuvius ligt aan de westkust van het vasteland van Italië.
Sinds 2010 maken de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) deel uit van Nederland. De twee vulkanen daar, de Quill op Sint Eustatius en de Mount Scenery op Saba, waren de reden dat het KNMI De Zeeuw heeft aangesteld als vulkanoloog.
Mount Merapi staat hoog op de lijst van gevaarlijkste vulkanen ter wereld. Niet alleen omwille van de grote activiteit van de vulkaan, maar ook omdat de grote stad Yogyakarta dicht in de buurt ligt. Yogyakarta telt meer dan een half miljoen inwoners.
Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
De vulkaan op dat eiland is nog actief en kan elk moment uitbarsten! Tenerife is een vulkaaneiland in de Atlantische Oceaan. Het eiland is te herkennen aan de grote vulkaan El Teide. Ongeveer 100 jaar geleden is deze vulkaan voor de laatste keer uitgebarsten.
In Nederland liggen geen actieve vulkanen. Wél is er een dode vulkaan genaamd de ''zuidwalvulkaan''. Deze dode vulkaan bevindt zich in de Waddenzee ruim 2 km onder het aardoppverlak. Deze vulkaan is inmiddels al 160 miljoen jaar niet actie.
De aarde wordt donker en koud
In de dagen na een superuitbarsting van de Yellowstone-vulkaan zal lava grote delen van het land overstromen. Tegelijkertijd zullen er as en zwavel over de hele wereld neerregenen en de aarde kouder maken.
De meest actieve vulkaan ter wereld, de Merapi in Indonesië, heeft opnieuw lava gespuwd. Door de uitbarsting stroomde een grote hoeveelheid rode lava uit de vulkaanopening en verspreidden aswolken zich tot zo'n 3,5 kilometer verder.
Vulkanen kunnen tussen de uitbarstingen jarenlang en zelfs eeuwenlang slapen. In zo'n rustperiode borrelen soms vulkanische gassen op uit het afkoelende magma onder de vulkaan. Terwijl de gassen door de gesteenten van de berg opstijgen, reageren ze met de mineralen in het gesteente waardoor nieuwe mineralen ontstaan.
Andere supervulkanen zijn te vinden in Nieuw-Zeeland, Zuid-Amerika en de caldera Campi Flegrei bij Napels. Maar misschien is de vulkaan onder het Griekse eiland Santorini ook in staat tot superuitbarstingen. De vulkaan La Garita Caldera is met een uitbarsting van meer dan 5000 km³ magma onbetwist de grootste.
De Monte Busca-vulkaan staat ook bekend als de kleinste vulkaan ter wereld en ligt midden in Italië, op de Romagna-heuvels tussen de Tramazzo- en Montone-valleien.
1815 Tambora, Soembawa, Indonesië, VEI 7; recentste uitbarsting met VEI 7, minstens 10.000 directe en zeker 50.000 indirecte doden. Grootste en dodelijkste vulkaanuitbarsting in de moderne geschiedenis, grootste vulkaanuitbarsting in 25.000 jaar. Het volgend jaar (1816) was een jaar zonder zomer.
Het is een soort kringloop, op de ene plaats komt er materiaal uit de aarde, op de andere plaats gaat er materiaal de aarde in. Het gaat dus nooit 'op' en er ontstaan geen holle plekken in de aarde.
De lavaplant: een kleine kamerplant in lavagesteente
De lavaplant is een verzamelnaam voor verschillende plantensoorten die groeien in lava. Lava (scoria) is een vulkanisch gesteente dat wordt gewonnen vanuit de aardbodem. Het bevat van zichzelf veel mineralen en is dus een ideale bodem voor de plant.
Dit zijn bijvoorbeeld sommige metalen, zoals staal en titanium en kristallen van kwarts of zirkoon.