Spelt bevat dezelfde tarwe-eiwitten als tarwe (spelt is immers niets meer dan een tarweras) en veroorzaakt daarom veelal ook klachten bij een tarwe-allergie (1).
Coeliakie (spreek uit 'seu-lia-kie') is een auto-immuunziekte waarbij iemand overgevoelig reageert op gluten. Gluten is een eiwit dat zit in tarwe (inclusief spelt en khorasantarwe), rogge en gerst.
Spelt is verwant aan tarwe en bevat gluten. Deze gluten zijn niet hetzelfde als tarwegluten, maar wel vergelijkbaar. Daarnaast komt spelt ook vaak in aanraking met andere granen, waaronder tarwe of is het een kruising van twee granen. Speltbrood is dus niet glutenvrij!
Toegelaten: rogge, haver, gerst, spelt, maïs, rijst, soja, boekweit, maniok, sesam, quinoa en hun afgeleiden, tarwevrij brood, beschuit, muesli, havervlokken, koekjes. Niet toegelaten: tarwe(bloem) afgeleiden (zetmeel, griesmeel, vlokken, paneermeel), brood, beschuiten, gebak, koekjes (zoet of zout).
Speltbrood niet glutenvrij!
De eiwitten van deze twee graanrassen lijken dus erg op elkaar. Om die reden kunnen veel mensen met een allergie voor tarwe ook geen spelt verdragen. De Europese Commissie heeft het verplicht gesteld om bij het gebruik van het ingrediënt spelt te verwijzen naar het allergeen tarwe.
Speltbrood en tarwebrood zijn even gezond. In spelt en tarwe zitten ongeveer evenveel koolhydraten, eiwitten, mineralen, vitamines en vezels. Ook speltbrood is verkrijgbaar in de varianten wit, bruin en volkoren. Volkoren is het gezondst.
Glutenvrij brood kan gemaakt zijn van graansoorten die van nature glutenvrij zijn, zoals boekweit, rijst, haver, quinoa, gierst, amaranth (kiwicha), teff, tapioca, sorghum of maïs (let op: 'gewoon' maïsbrood bevat meestal ook meel gemaakt van tarwe). Ook soja-, kastanje- en kikkererwtenmeel zijn glutenvrij.
De 14 allergenen waar u de consument over moet informeren op basis van de Europese verordening 1169/2011 zijn glutenbevattende granen, ei, vis, pinda, noten, soja, melk, inclusief lactose, schaaldieren, weekdieren, selderij, mosterd, sesamzaad, sulfiet en lupine.
Spelt en tarwe zijn graansoorten die nauw met elkaar zijn verwant. Dit kun je al zien aan de Latijnse naam die beiden hebben; spelt heet ook wel Triticum aestivum subspecie spelta en tarwe Triticum aestivum L. Spelt wordt beschouwd als een primitieve tarwesoort.
Het verschil met de graansoorten rogge, spelt en tarwe is dat pure haver glutenvrij is. De eiwitten van pure haver hebben een andere aminozuursamenstelling dan de glutenbevattende granen en daardoor leveren ze geen problemen op voor mensen die niet tegen gluten kunnen.
Spelt vs tarwe
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat zowel spelt als tarwe afstammen van emmertarwe. Dit betekent dat er genetisch geen verschil is. De hoeveelheid vezels, zetmeel, gluten en voedingswaarden zijn ongeveer hetzelfde. Omdat de verschillen zo minimaal zijn, is spelt dus niet gezonder dan tarwe.
Het fijnste brood voor je darmen is volkorenbrood. Van welk graan dan ook: tarwe, spelt, rogge. Als de hele graankorrel gebruikt wordt, bevat het brood namelijk meer gezonde voedingsstoffen en dus ook meer vezels. En dat hebben je darmen nodig, zeker in geval van verstopping.
Ook van Quinoa, boekweit of haver kunt u brood bakken. Omdat dit geen granen zijn bevatten deze broden geen gluten. Daardoor is dit brood ideaal voor mensen met een gluten intolerantie, zoals coeliakie patiënten.
Als u een intolerantie (door VoedselintolerantieTest gedefinieerd als een food-specifieke IgG reactie) heeft voor haver, produceert uw lichaam een ontstekingsreactie op de eiwitten in voedsel of dranken met haver. Haver intolerantie is niet levensbedreigend en de reacties na consumptie van haver zijn meestal vertraagd.
Klachten bij overgevoelig of allergisch zijn voor bepaald voedsel. Als u overgevoelig bent voor bepaald voedsel, kunnen klachten bijvoorbeeld zijn: klachten aan mond, keel en neus: jeuk, branderig gevoel, roodheid, verdikking, loopneus. klachten aan maag en darmen: overgeven, buikpijn, buikkrampen, diarree.
Volkorenbrood is de meest gezonde keuze omdat het de meeste vezels en andere gunstige voedingsstoffen bevat. Brood wordt gemaakt van graan, meestal tarwe. Bij het maken van witbrood wordt alleen de kern van de graankorrel gebruikt. Voor volkorenmeel wordt de hele graankorrel vermalen.
Heeft speltbrood een betere voedingswaarde dan tarwebrood? Ja, uit onderzoek blijkt dat spelt meer eiwitten en meervoudig, onverzadigde vetzuren bevat dan tarwe. Het is rijk aan vitamine B3 en bevat meer mineralen dan tarwe, zoals koper, fosfor, magnesium, ijzer en zink.
Volkorenmeel is het gezondste meel dat van tarwe gemaakt wordt. Hierbij wordt de gehele graankorrel gebruikt, dus juist ook de buitenkant waar alle vitaminen, mineralen en voedingsvezels in zitten. Speltmeel lijkt qua voedingswaarde heel erg op volkorenmeel.
Bij koemelkallergie reageert je lichaam overgevoelig op de eiwitten die in koemelk zitten. Je afweersysteem stoot die stoffen af. Koemelk en producten die koemelk bevatten, zoals kaas of yoghurt, veroorzaken daardoor een allergische ontsteking van je huid, je darmen en soms ook je luchtwegen.
Mensen die allergisch zijn voor walnoot, zijn dat vaak ook voor pecannoot (80%) en hazelnoot (71%). Voor cashewnoten (30%) en pistachenoten (22%) is er minder risico op een allergische reactie.
Het allergeen bevindt zich in de pel van de tomaat. De tomaat heeft zo zijn troeven, tomaten zijn onder ander rijk aan lycopeen, een hedendaags antioxidant die zorgt voor de rode kleur. Maar het is ook een groente die allergische reacties kan veroorzaken.
Haver is van nature glutenvrij. Maar in de Europese wetgeving via de Verordening EG Nr. 828/2014 staat dat haver een glutenbevattende graansoort is. Dat is opmerkelijk omdat haver van nature geen gluten bevat.
Een hele simpele broodvervanger is groente met een gekookt ei en een handje nootjes. Snijd een paprika in reepjes, wat plakjes komkommer, een paar worteltjes, prak een avocado met 2 eitjes door elkaar met wat zout en kruiden. Zo maar een paar ideetjes om een gezonde en vullende lunch te maken zonder brood.
Is spelt glutenvrij? Het antwoord is: nee. Alhoewel de eigenschappen van spelt in veel opzichten verschillen van tarwe, is het wel degelijk een nauwverwante graansoort die gluten bevat. Dit maakt speltproducten dus onveilig voor mensen met coeliakie of een glutenintolerantie.