Voor het ontstaan van explosief gesteente draait het er om dat gasdruk zich kan opbouwen in de magmakamer. Dit gebeurd doordat dik bedekkend gesteente zonder scheuren, en magma dat bestaat uit graniet (continentale korst), ervoor zorgen dat gassen niet kunnen ontsnappen en zich opbouwen in de magmakamer.
Stratovulkanen bevinden zich doorgaans – maar niet uitsluitend – op plekken waar aardplaten onder elkaar duiken en geven doorgaans explosieve uitbarstingen. Het magma onder de vulkaan is vaak 'vervuild' met bijvoorbeeld redelijk veel glasdeeltjes (silicaten), zodat de lava relatief stroef en stroperig is.
Stratovulkanen kunnen ontstaan op plekken waar explosieve uitbarstingen plaatsvinden. Door de samenstelling van de magma is de lava vrij taai en kunnen gassen zich ophopen. Lavastromen komen niet heel ver en explosieve erupties door de hoog opgelopen gasdruk in de vulkaan zorgen voor asregens en pyroclastische stromen.
Dit heet ook wel effusief vulkanisme. Een kenmerk van de schildvulkaan is dus ook dat lava zich heel ver van de vulkaan kan begeven. Wanneer de lava afkoelt gaat het stollen en vormt het een nieuwe laag van de vulkaan. Waarom barst een schildvulkaan uit?
Zeer rustig en geleidelijk. We spreken dan van effusief vulkanisme. Juist snel en krachtig. We spreken dan van explosief vulkanisme.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
Het instorten van een deel van de vulkaan kan ook tot gevolg hebben dat grondwater door kan sijpelen tot het magma, waardoor de vulkaan op freatische wijze tot uitbarsting komt. De wijze waarop de vulkaan uitbarst na het instorten van een flank kan sterk verschillen van de normale activiteit.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
Maar bij sommige vulkanen (vooral stratovulkanen ) is het magma een stuk dikker. Dit kan zorgen voor een prop gestold magma in de krater. Als de druk onder die prop voldoende is opgebouwd, barst zo'n vulkaan uit, waarbij vaak een hevige explosie plaatsvindt en puin en gassen kilometers de lucht in worden geslingerd.
Als de spanning in de vulkaan opnieuw stijgt kan deze op twee manieren tot uitbarsting komen: er vormt zich een nieuwe vulkaan boven op de caldeira, bijvoorbeeld Vesuvius bij de Campi Fleigrei. de hele top van de vulkaan wordt eraf geblazen in de nieuwe uitbarsting, bijvoorbeeld Mount Saint Helens.
De Stromboli vulkaan is een actieve stratovulkaan op het gelijknamige eiland Stromboli. Stromboli is een van de Eolische eilanden 65 kilometer ten noorden van Sicilië in de Tyrreense Zee. Op het eiland, dat een doorsnede heeft van 3,5 kilometer wonen rond de 500 mensen.
Het magma heeft een temperatuur van meer dan 1000 graden Celsius. Op zwakke plekken in de aardkorst, kan dit magma naar boven komen. Hier kan een vulkaan ontstaan. Als magma uit een vulkaan komt, noemen we het lava.
Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
Dit komt onder andere door de zeer variabele 'levensduur' van vulkanen (enkele maanden tot miljoenen jaren). Verder kan de term 'activiteit' op verschillende manieren worden opgevat. Sommige vulkanen veroorzaken regelmatig aardbevingen en spuwen gassen de atmosfeer in, maar ze barsten niet daadwerkelijk uit.
Bij vulkaanuitbarstingen komt vloeibare steen als lava uit de aarde. Wanneer lava nog in de aarde zit, heet het magma. Magma komt uit de aardmantel of uit het onderste deel van de aardkorst.
De aarde telt zo'n 1500 vulkanen, maar deze zijn niet allemaal bekend. Sommigen bevinden zich op een onbewoond gebied, zoals de bodem van de oceaan. Van alle vulkanen op aarde zijn er ongeveer 600 actief. Van deze 600 vulkanen barsten er ongeveer 60 per jaar uit.
In principe is er bijna geen lava op de aarde. Lava ontstaat namelijk pas wanneer magma het aardoppervlak bereikt. Magma zit vooral onder de aardkorst in de aardmantel. Maar slechts een klein deel van de aardmantel bestaat uit magma.
Chili staat met meer dan 1500 vulkanen op de zesde plek van de lijst omtrent landen met de meeste vulkanen wereldwijd (2017) na de Verenigde Staten, Rusland, Indonesië, IJsland en Japan.
De vulkaan op dat eiland is nog actief en kan elk moment uitbarsten! Tenerife is een vulkaaneiland in de Atlantische Oceaan. Het eiland is te herkennen aan de grote vulkaan El Teide. Ongeveer 100 jaar geleden is deze vulkaan voor de laatste keer uitgebarsten.
Dit zijn bijvoorbeeld sommige metalen, zoals staal en titanium en kristallen van kwarts of zirkoon.
Lange tijd heeft men gedacht dat dit magma uit de aardmantel afkomstig was. Er zijn nu echter aanwijzingen dat dit materiaal uit een tot nu toe voor onmogelijk gehouden diepte komt: het grensvlak tussen aardmantel en kern, zo'n 3000 km diep. Het vulkanisme van Hawaii is een gevolg van een zogeheten mantelpluim.
Het is een soort kringloop, op de ene plaats komt er materiaal uit de aarde, op de andere plaats gaat er materiaal de aarde in. Het gaat dus nooit 'op' en er ontstaan geen holle plekken in de aarde.
Zodra het projectielen hagelt, beschermt u uzelf door gehurkt op de grond te gaan zitten, rug naar de vulkaan toe. Leg eventueel een rugzak op uw hoofd; bescherm uw lichaam met ongeacht wat er voorhanden is. Bescherm uzelf tegen giftige gassen door rechtop te blijven lopen (giftig gas zakt naar de grond).
Gevolgen van een vulkaanuitbarsting
Soms zijn er dodelijke slachtoffers en vernielingen door lava- of modderstromen, puinlawines en asregens.
Er is dus nog geen reden voor paniek. Maar als er een uitbarsting volgt, kan dat wel gevaarlijk zijn. Een onderzeese uitbarsting kan kleine tsunami's veroorzaken die weer problemen vormen voor de vele boten die zich in de caldera bevinden. Ook aardverschuivingen behoren tot de mogelijkheden.