Iedereen denkt dat een wond een korst nodig heeft om mooi te genezen. Een zogezegde volkswijsheid die echter niet blijkt te kloppen. Een korst vertraagt de wondheling, vergroot het risico op littekens, biedt geen bescherming tegen infecties en beperkt de beweeglijkheid van de huid.
Wellicht vraag je je af hoelang wondgenezing duurt. Wij hebben het antwoord: het genezingsproces duurt bij kleine wonden meestal tussen de 24 en 72 uur. Wondgenezing bestaat uit 5 verschillende fasen. In de eerste fase, wanneer de wond ontstaat, zorgt de bloedstolling voor een tijdelijke afsluiting van de wond.
Voor het genezen van een wond worden de cellen in de huid geactiveerd en de bloedplaatjes in het bloed gaan zich vermenigvuldigen. Het bloed wat vrij is gekomen gaat stollen om op de huid een beschermende korst te vormen om de wond meteen te dichten. Onder deze korst werkt de huid hard om extra huidcellen aan te maken.
De wonde moet altijd licht vochtig blijven om de genezing te stimuleren. De eerste dag(en) is het beter om de wonde af te dekken. Met een pleister of niet-klevend verband komt er geen vuil in de wonde, is het minder pijnlijk en is er minder kans op korstvorming. Wanneer de wonde te nat is, dek je ze beter niet af.
Het jeukende gevoel geeft aan dat het genezingsproces aan de gang is. Een jeukende wond ontstaat doordat er tijdens de wondgenezing een vochttekort ontstaat rondom de wond.
Wanneer de bedekkende opperhuid direct na het sluiten van de wond weer de volle dikte bereikt, is nog goed te zien dat het onderliggende weefsel nog rood, dik en stug is. Het granulatieweefsel dat de lederhuid vervangt, moet nog verder uitrijpen tot een dun, soepel en wit bindweefsel.
Een korstje ontstaat wanneer de plug die is opge- bouwd uit bloedplaatjes en fibrine opdroogt. Wan- neer deze prop is blootgesteld aan de buitenlucht zal deze indrogen en samentrekken, wat resulteert in het vormen van een korst. Een korstje bestaat dus uit bloedplaatjes en fibrinedraden.
Zowel in de literatuur als in de praktijk is het advies om wonden niet bloot te stellen aan uv-licht in de genezingsperiode, vanwege de kans op huidkanker, vertraagde wondgenezing of littekenvorming en hyperpigmentatie (Wiemer 1983, Rennekampff 2010, Due 2007).
Vaseline. Gebruik minstens 5 dagen lang vaseline om de gewonde huid vochtig te houden. Vaseline voorkomt dat de wond uitdroogt; uit onderzoek is gebleken dat die droogte juist weefselschade en dus een vertraagde wondgenezing veroorzaakt.
Doordat de cellen in de basale laag zich voortdurend delen en deze uiteindelijk aan de bovenkant afschilferen, vernieuwt de opperhuid zich ongeveer één keer per maand. Het vermogen tot aanmaak van nieuwe cellen in de basale laag, maakt dat de huid bij een verwonding vrij snel dichtgroeit.
De genezing versnellen
Een kleine, oppervlakkige wond kun je dun insmeren met een wondzalf. Ook in dat geval creëer je een vochtig milieu waarin de wond sneller heelt. En vaak ook mooier, omdat een zalf aanzienlijk kan helpen bij het verminderen van littekens.
Smeer geen vaseline op een open wond. Als dit niet praktisch is (bijvoorbeeld in verband met kleding) en bij diepere schaafwonden kun je de schaafwond afdekken met metaline of ander niet aan de wond klevend verband. Gewone pleisters en kompressen plakken aan de wond vast.
Op de vraag of je een wond moet afdekken of openlaten, hebben we maar één goed antwoord: afdekken. Door pleisters of verband te gebruiken, bescherm je jouw huid tegen vuil van buitenaf. Zo voorkom je infecties en zorg je er dus voor dat je wond rustig kan genezen.
In principe moet je daarom verband dagelijks verschonen. Zeker in het begin en bij een wond die nog niet helemaal dicht is. Heeft zich overal op de wond al een korst gevormd, dan zou je om de dag of drie keer per week kunnen verschonen.
„Met het verwijderen van de korst kun je ook de helende huid meenemen.” Je wéét dat je er beter kunt afblijven, en toch doe je het: even lekker krabben aan een jeukend korstje. Alleen: vaak krab je dan het wondje open en ontstaat er een nieuw jeukend korstje.
Een chirurgische wond kun je na de operatie gewoon verzorgen met een beetje vaseline. Dat is vet, trekt nauwelijks in de huid en daardoor blijft je huid lang soepel. Op die manier laat je wonden en littekens het beste en comfortabel genezen.
Wanneer er sprake is van grotere acute wonden of chronische wonden verloopt de genezing sneller als de wond vochtig blijft. Dit komt doordat de cellen meer kunnen bewegen en de moleculen die van invloed zijn op het genezingsproces sneller naar de wond worden gebracht.
Het litteken kan verkleuren
Je litteken kan verkleuren door de zon. En dan bedoelen we niet dat 'ie mooi bruin wordt, zoals de rest van je huid. Je litteken kan dan ook niet 'vervagen' in de zon. Integendeel: de kleur wijkt af van de rest van je huid, en wordt daardoor juist opvallender!
Hoelang blijft mijn litteken rood? We benoemden eerder dat een normaal litteken niet lang rood blijft, hooguit een paar weken/maanden (gemiddeld tot 3 maanden). Daarnaast treedt er geen (erge) verdikking op. Wanneer een litteken (fel)rood of paars blijft (langer dan 3 maanden), kan dit duiden op een afwijkend litteken.
Er zijn verschillende oorzaken waarom een wond niet goed geneest. De wond kan bijvoorbeeld erg groot zijn of vervuild. Het kan dan dat er hulpmiddelen nodig zijn om het proces voorspoedig te laten verlopen. Als een wond niet binnen een maand geneest, dan is er sprake van een chronische wond.
Een wond die opnieuw stuk gaat kan vaak niet opnieuw gehecht, gelijmd of geplakt worden. U mag het verband 24-48 uur laten zitten. Hierna kunt u het verschonen zoals uitgelegd door de verpleegkundige op de SEH. De hechtingen lossen niet vanzelf op.
Als een wond niet begint te genezen binnen de 3 weken, neem dan contact met de huisarts. Als je bekend bent met diabetes of hart- en vaatproblemen of als je veel medicijnen slikt, neem dan sneller contact op.