Zover men kon zien was de Noordzee bevroren. Golfslag was niet meer te horen en enkele mensen waagden het om enkele meters op de bevroren zee te lopen. Na 1963 zijn er in enkele winters nog wel wat ijswallen langs de kust gevormd maar zo extreem als in dat jaar is het tot nu toe niet meer geweest.
Pas op 23 januari 1963 gebeurde wat niemand ooit voor mogelijk hield. De zee vroor compleet dicht.
Op 18 januari 1963 daalde de temperatuur in Joure tot min 21 graden en juist die dag werd de Elfstedentocht gereden. 's Middags was het minder koud maar door de bij vlagen stormachtige wind maakte dat voor de schaatsers weinig uit. De gevoelstemperatuur daalde zelfs en lag in de middag tegen de -20 graden.
Dat was 1963. DEN HAAG - De winter van vijftig jaar geleden wordt vooral geassocieerd met de Elfstedentocht, maar op 24 februari van dat jaar deden ook vijfduizend auto's mee aan een rally dwars over het IJsselmeer.
1: De winter van 1963
De koudste winter ooit in Nederland was in 1963. In de Bilt werd gedurende de winter 3,4 graden onder nul gemeten.
De zomer van 2022 is extreem zonnig verlopen. Gemiddeld over het land komen we uit op ruim 820 zonuren, terwijl dat er normaal gesproken ruim 640 horen te zijn. Daarmee schurkt deze zomer tegen het recordzonnige zomerseizoen van 1976 aan, maar die was nog nèt iets zonniger met gemiddeld 837 zonuren.
Smogalarm in heel Nederland
De warmste dag ooit werd op 25 juli 2019 gemeten in Gilze-Rijen. Het werd destijds 40,7 graden. In Zeeland werd het op die dag 40,6 graden.
Vandaag 80 jaar geleden werd de laagste temperatuur ooit in Nederland gemeten. Op 27 januari 1942 werd het in Winterswijk -27,4 °C.
De winter van 1963 was de koudste winter allertijden als gekeken wordt naar de gemiddelde temperatuur. Ook op basis van het aantal dagen met lichte, matige en strenge vorst prijkt 1963 bovenaan het lijstje. Op basis van het koudegetal is de winter van 1947 de koudste winter.
De winter van 1963 was de allerstrengste van de twintigste eeuw. De Noordzee lag vol ijs, auto's reden over het IJsselmeer en bij -20°C werd de koudste Elfstedentocht ooit gereden.
Als het écht koud wordt kunnen de rivieren bevriezen. In 1928 was het zelfs zo koud dat er ijs op de Maas lag.
Op 19 juli werd het extreem warm, in een deel van het land gaven we code oranje uit vanwege de hitte. Die dag werd het vrijwel overal warmer dan 35 °C en in Beek werd met 39,5 °C de hoogste temperatuur van de zomer gemeten. Augustus staat in de top 3 warmste augustusmaanden sinds 1901.
De periode 15 tot 24 februari 1956 was met een gemiddelde temperatuur van min 10,5 graden de op een na ergste koudegolf van de twintigste eeuw. Alleen de koudegolf van 18 tot 27 januari 1942 was met gemiddeld min 11,3 graden nog kouder. Op 16 februari 1956 noteerde Uithuizermeeden min 26,8 graden.
Zeewater kan weldegelijk bevriezen. Maar het vriespunt van zeewater ligt lager: door het zout bevriest het pas op -1,9°C. En water krijgt een grotere dichtheid bij afkoeling. Het koude water zakt dus naar de diepte en het warmere water zal dan naar boven opstijgen en het koude water weer aanvullen.
Met een gemiddelde temperatuur (december, januari, februari) van -3,0 graden in De Bilt was de winter van 1962-1963 de koudste winter sinds het begin van de metingen in 1901. In het noorden was het nog kouder met in Eelde (nabij Groningen) een gemiddelde temperatuur van -4,3 graden en in Leeuwarden -3,8 graden.
Water die opgeloste zouten bevat, zoals zeewater, bevriest veel later. Hoe meer zout het water bevat hoe langer het duurt voordat het stolpunt wordt bereikt. Zeewater bevriest pas bij gemiddeld -1.9 graden.
De hoogste temperatuur van de winter, 19,8 °C, werd op 24 februari in Arcen gemeten. In De Bilt vroor het op 32 dagen, normaal zijn dat bijna 35 dagen. Er waren 7 ijsdagen (dagen waarop de temperatuur niet boven het vriespunt komt), normaal is 6.
De zomer van 2022 telde in De Bilt maar liefst 81 warme dagen met maxima van 20 graden of meer. Normaal zijn dit er 64. Recordhouder blijft 2003 met 83 warme dagen. Het aantal zomerse dagen (25 graden of meer) kwam uit op 28 in De Bilt, waar 23 normaal is.
IJsdagen noorden en oosten
In het noorden en oosten is het aantal ijsdagen doorgaans groter. Zo leverde de winter van 1963 in Eelde 55 ijsdagen op en die van 1947 had daar 51 ijsdagen. Het landelijk record staat op naam van weerstation Ternaard waar de winter van 1963 in totaal 61 ijsdagen opleverde.
Furnace Creek in Death Valley in de Amerikaanse staat Californië is de heetste plek op aarde. Op 10 juli 1913 werd het daar 56,7 graden en dat is officieel de hoogste temperatuur ooit gemeten.
Minstens drie maanden per jaar is het in Jakoetsk, in het oosten van Siberië, rond de veertig graden onder nul. Daarmee is dit de koudste stad op aarde. Zeker, er zijn plekken waar het nóg kouder wordt, zoals ruim negenhonderd kilometer verder naar het oosten in het dorpje Ojmjakon (met 500 inwoners).
Onbetwist de heetste plek op onze aardbol is de Dasht-e Lut woestijn in Iran. Hier werd ooit een record temperatuur gemeten van 70,7°C. Leven is er niet, zelfs bacteriën houden het hier voor gezien op deze een na droogste plek op aarde (alleen delen van de Atacama-woestijn in Chili zijn droger).
39 graden is al uniek
Op 24 juli werd het 75(!) jaar oude hitterecord van Warnsveld gebroken toen het in Eindhoven39,3 graden werd. Ook dat was een barrière want nooit eerder werd er in ons land 39 graden gemeten. Tot op de dag van vandaag zijn 24, 25 en 26 juli 2019 de enige dagen geweest met maxima boven 39 graden!
De laatste jaren maken we de ene na de andere warme zomer mee, maar topzomer in ruim honderd jaar is nog steeds die van 1947. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur uit op 18,7 graden tegen 16,6 normaal (gemiddeld over 1971-2000).
De laagste temperatuur die we ooit op aarde hebben gemeten is 89,2 graden Celsius onder nul. Dus -89,2°C. Dat was bij het Vostok Station, een Russisch onderzoekstation op Antarctica.