Alle besluiten van regering en Staten-Generaal via de grondwettelijke procedure zijn wetten in formele zin. Meestal bevatten deze wetten algemeen verbindende voorschriften, zodat ze tevens wetten in materiële zin zijn.
Een wet in formele zin is een regeling die tot stand gebracht wordt door regering en Staten-Generaal tezamen via de grondwettelijke wetgevingsprocedure. Onder een wet in materiele zin verstaat men iedere algemene, burgers bindende rechtsregel, op overtreding waarvan straf is gesteld.
[wet en recht] Begrip uit de Grondwet (constitutioneel begrip) waarmee de wetgevingsbevoegdheid van de regering en de Staten Generaal (Eerste en Tweede Kamer) wordt aangeduid.
De meeste wetten zijn algemeen verbindende voorschriften, dat wil zeggen dat ze voor iedereen gelden. In dat geval zijn ze tevens wetten in materiële zin. Denk bijvoorbeeld aan het Wetboek van Strafrecht.
De regering maakt wetten in samenwerking met de Eerste en Tweede Kamer (wetgevende macht). Een wet begint met een wetsvoorstel en is klaar na publicatie in het Staatsblad. Daartussen ligt een vast aantal stappen, die alle wetsvoorstellen moeten doorlopen.
Tegenover het begrip van wetten in formele zin staat het begrip van wetten in materiële zin. De aanduiding formeel duidt erop dat de bepaling naar wijze van totstandkoming als wet kan worden beschouwd. Het gaat dus om de procedurele en formele aspecten rond de bepaling, niet om haar inhoud.
Je noemt een wet die voor herhaalde toepassing vatbaar is en algemene regels bevat een wet in materiële zin. Wetten worden gemaakt door bijvoorbeeld de gemeenteraad, Provinciale Staten, de regering en de Staten- Generaal (gezamenlijk). De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers.
Wat is formeel recht? Regels die aangeven op welke wijze een proces moet worden gevoerd.
In het materieel recht wordt bepaald hoe (rechts)personen zich naar elkaar toe moeten gedragen in hun onderlinge verkeer. Tegenover het materieel recht staat het formeel recht, ofwel procesrecht. Formeel recht betreft de wijze waarop materieel recht wordt gehandhaafd.
De Grondwet legt de grondrechten van burgers vast. Ook staan in de wet regels voor de inrichting van de Nederlandse staat.
Een besluit is een gedetailleerdere beschrijving van de wet. In een besluit staat verder uitgewerkt hoe de wet uitgelegd moet worden. Een regeling wordt meestal afgeleid van een besluit.
Een wet in formele zin wordt door de hoogste wetgever, dat zijn de regering en Staten-Generaal gezamenlijk, vastegesteld en niet door enig ander overheidsorgaan. Opmerking verdient nog dat ook de Grondwet een wet in formele zin en tevens materiële zin is.
Reacties. Een wet is vaak verbonden aan een overheid of autoriteiten. Een regel is iets milder van aard en zal meer tussen ''gewone'' mensen tot stand komen.
Een meer algemene definitie luidt dat onder een algemeen verbindend voorschrift moet worden verstaan, een naar buiten werkende voor de daarbij betrokken personen bindende regel, uitgaande van het bevoegd gezag, dat de bevoegdheid daartoe aan de wet ontleent.
In het algemeen geldt dat internationale verdragen (VN/Europa) bovenaan de rangorde staan, gevolgd door landelijke wetgeving zoals de Grondwet, Algemene wet bestuursrecht, Wmo, ministeriële besluiten en regelingen en tot slot de provinciale en gemeentelijke verordeningen en beleidsregels.
Wetten en besluiten worden "organiek" genoemd, omdat zij betrekking hebben op de organen en de organisatie van de Staat en zijn onderdelen. Daarnaast is in Nederland een kenmerk van een organieke wet, dat het ontwerpen en bestaan van die wet is opgedragen door artikel 107 van de Grondwet.
We gebruiken het onderscheid formeel / informeel ook om naar het karakter van spreek- en schrijfsituaties te verwijzen. Formeel betekent dan 'zakelijk, officieel, tot het publieke domein behorend', informeel 'niet-zakelijk, ongedwongen, tot de privésfeer behorend'.
Het materiële strafrecht is onderdeel van het strafrecht. Het is het geheel aan rechtsvoorschriften, dat aangeeft welke gedragingen strafbaar zijn en welke straf op welke strafbare gedraging van toepassing is.
Het formele recht wordt ook wel aangeduid als het procesrecht. Op het staatsrecht na zijn er in elk rechtsgebied regels van materieel en formeel recht.
Het materiële strafrecht bestaat uit een algemeen deel (Eerste Boek Sr, 'Algemene bepalingen') en een bijzonder deel (Tweede en Derde Boek, resp. 'Misdrijven' en 'Overtredingen') en bijzondere wetten, bijvoorbeeld de Opiumwet en de Wet wapens en munitie).
Het materieel recht omvat alle wettelijke regels die zien op de inhoud van rechten en plichten. Bijvoorbeeld zoals hoe personen zich onderling moeten gedragen en wanneer een bepaalde rechtshandeling nietig of vernietigbaar is.
Verschil ministeriële regeling en AmvB
Een ministeriële regeling is vaak een verdere uitwerking van een AMvB. Een ministeriële regeling is sneller in te voeren dan een AMvB omdat een AMvB in de ministerraad wordt besproken en advies van de Raad van State nodig heeft. Een ministeriële regeling heeft dit niet nodig.
Het huidige artikel 120 van de Grondwet bepaalt dat de rechter niet mag beoordelen of wetten en verdragen in strijd zijn met de Grondwet. Nederland kent momenteel, anders dan bijvoorbeeld in Duitsland, Frankrijk en Scandinavische landen dus geen constitutionele toetsing door de rechter.