84 procent van ingevoerde zonnebloemolie in 2021 kwam uit Oekraïne.
Zonnebloemolie is een plantaardige olie die wordt gemaakt door de zaden van de zonnebloem (Helianthus annuus) te persen. De grootste producent van zonnebloemolie is Oekraïne, nipt gevolgd door Rusland. Ook halen we een deel uit onder andere Argentinië, Frankrijk, Hongarije en Turkije.
Nederland haalt ruim driekwart van zijn zonnebloemolie uit Oekraïne – en die import ligt nu stil. Door de oorlog in Oekraïne ontbreken inmiddels flessen zonnebloemolie en aanverwante producten in de supermarktschappen. Producenten van levensmiddelen zoals chips en babyvoeding kampen ook met tekorten.
Vorig jaar importeerde Nederland voor €641 miljoen aan ruwe zonnebloemolie. Daarmee is ons land binnen de Europese Unie de grootste zonnebloemolie-importeur, voor Spanje (€616 miljoen) en Italië (€553 miljoen), meldt het CBS. Van al die zonnebloemolie haalde Nederland 84% uit Oekraïne.
“Ongeveer dertig procent van de olie in Nederland, komt uit Rusland. We importeren ook nog olieproducten. Dus per saldo komen er ongeveer 750.000 olievaten aan olie per dag richting Nederland”, legt van Cleef uit.
Het gaat vooral om plantaardige fijne oliën en vetten (zonnebloemolie), maïs, oliehoudende zaden voor fijne oliën (kool- en raapzaad) en vlees en eetbaar slachtafval (pluimvee). De toename in de periode 2015-2021 was bij maïs 65 procent.
Door de oorlog in Oekraïne komt de Nederlandse import van zonnebloemolie en maïs onder druk te staan. Nederland haalde afgelopen jaar voor een bedrag van 538 miljoen euro aan ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne, het meest van alle EU-landen.
Rusland is de grootste exporteur van graan, rogge en gerst. Vooral landen in het Midden-Oosten en Afrika zijn hier sterk afhankelijk van: het graan dat bijvoorbeeld Turkije en Egypte importeren komt voor ruim 70 procent uit Rusland. Ook Oekraïne is een grote exporteur van graan, maïs en zonnebloemolie.
Nederland importeerde vorig jaar ter waarde van 18,4 miljard euro aan goederen uit Rusland. Het ging voornamelijk (87 procent) om olie, maar we haalden ook nikkel en koper uit het land. Uit Oekraïne importeerden we voor het eerst voor een bedrag van meer dan 2 miljard euro, het ging vooral om maïs en zonnebloemolie.
Dat komt door de oorlog in Oekraïne, waar Nederlandse bedrijven tweederde van hun zonnebloemolie vandaan halen. Als gevolg van de schaarste raakt het zonnebloemolieschap in de supermarkt leeg. Om tekorten tegen te gaan, wordt de verkoop van zonnebloemolie in supermarkten soms beperkt.
Zo is twee derde van alle zonnebloemolie die Nederland invoert, afkomstig uit Oekraïne. Er komt nu nog wel wat ons land binnen, maar veel minder dan voorheen, zegt Frans Claassen, directeur bij MVO, de ketenorganisatie voor oliën en vetten.
Zonnebloemolie kan gevaarlijke transvetten bevatten. Plantaardige oliën, waaronder zonnebloemolie, zijn hoog in essentiële omega-6 vetzuren waardoor de broodnodige balans tussen omega-6 en omega-3 vetzuren in het lichaam wordt verstoord.
Nederland haalde in 2021 voor 641 miljoen euro ruwe zonnebloemolie uit andere landen, waarvan 538 miljoen euro (84 procent) uit Oekraïne. Nederland is daarmee niet alleen de grootste importeur van ruwe zonnebloemolie in de Europese Unie, maar ook het land dat de meeste ruwe zonnebloemolie uit Oekraïne haalt.
Door de oorlog in Oekraïne is de aanvoer van (onder meer) maïs sterk verstoord. Hierdoor stijgen de voerkosten in de Nederlandse varkenshouderij en pluimveesector. Nederland is voor zijn veevoer sterk afhankelijk van de import uit Oekraïne. Door de oorlog staat ook de beschikbaarheid van maïs onder druk.
Tussen 2008 en 2014 groeide de invoer van ruwe aardolie met 13 procent en werd ook flink meer olie ingevoerd uit Irak en Nigeria. Voor de Nederlandse import zijn Noorwegen en Rusland vergelijkbare landen.
Vanuit Europa kunnen de levensmiddelen dan verder reizen naar Noord-Afrika en andere delen van de wereld, waar op dit moment al grote schaarste heerst. Oekraïne zorgt voor de helft van de werelds zonnebloemolie en 12 procent van de wereldwijde behoefte aan graan.
Door de Russische invasie van Oekraïne worden pasta, brood, groente en ook vlees nog duurder, verwachten experts. Al voor de inval waren de voedselprijzen wereldwijd heel hoog, benadrukt Nadia Menkveld, landbouweconoom bij ABN Amro.
Productie. In 2014 was de wereldwijde productie van zonnebloemolie 15,8 miljoen ton. De grootste producent was Oekraïne met 4,4 miljoen ton, gevolgd door Rusland (4,1 miljoen ton), Argentinië (0,9), Bulgarije (0,8) en Turkije (0,7).
Zonnebloemolie is bij ons niet te betalen", zegt Guro Kirimoo. "Voorheen reden we ervoor naar Belgie en Duitsland, maar daar betaal je 1,05 euro per fles. In Nederland is de prijs (0,79 euro) veel beter." Volgens Kirimoo is het een lucratieve business om de flessen olie in Oost-Europa vervolgens te verkopen.
Oekraïne is een groot producent van zonnebloemolie. Door de oorlog raken voorraden op. Supermarkten gaan ertoe over om de verkoop van het aantal flessen zonnebloemolie per klant te beperken. In sommige supers is er nu al geen aanbod meer, meldt brancheorganisatie Centraal bureau Levensmiddelenhandel (CBL).
Nederland is een belangrijke handelspartner van Rusland. Naast olie en aardgas importeren Nederlandse bedrijven ijzer, staal, steenkool, koper, kurk en houtwaren uit Rusland.
Vluchtelingen die bij een gastgezin wonen, ontvangen naast het leefgeld een extra toelage per maand. Volwassenen ontvangen € 215 per maand extra en kinderen € 55 per maand.
Oekraïne is een grote Europese staat en een grote markt met 42 miljoen consumenten. Het land is rijk aan grondstoffen (vruchtbare gronden, steenkool en erts mijnbouw (mangaan, titanium, ijzer). Het Oekraïense BNP is bij huidige prijzen bijna 131 miljard USD.
Ze legt uit dat Nederland geen hulp aan Oekraïne had hoeven bieden. "Oekraïne is geen lid van de NAVO en van de Europese Unie. Daarom hebben we feitelijk geen verplichting om het land bij te staan." Volgens Stoetman moet het Westen daarom iedere keer goed nadenken over de manier waarop ze Oekraïne willen ondersteunen.