' Het is vast wel eens tegen je gezegd. Jarenlang dachten mensen dat een warme muts je leven kon redden in de vrieskou. Het stond ook in een gids met overlevingstips voor soldaten: 40 tot 45 procent van je lichaamswarmte verlies je via je hoofd.
Via je hoofd verlies je ongeveer een tiende van je lichaamswarmte, wat aardig overeenkomt met het aandeel huid daar. De meeste warmte verlies je dus met de rest van je lijf.
Het bleek, dat bij alle drie groepen van temperatuurbepaling de huid van het voorhoofd het hoogst is, namelijk gemiddeld 35°.
Dus je lichaam probeert alle warmte nu naar buiten te pompen. Maar omdat de lucht warmer is dan je huid kan het daar niet weg. Je lichaam heeft nog maar één truc: Dat is zweten. Het verdampen van zweet koelt je huid een beetje af.
De hypothalamus is een belangrijk centrum voor de temperatuurregulatie van het lichaam, het honger- en dorstgevoel, het dag- en nachtritme (de biologische klok), het emotioneel gedrag en het geheugen. Samen met de hypofyse regelt de hypothalamus onder meer ons eetgedrag, onze temperatuur en vochtbalans.
Dit is gemiddeld ruim 100 J/s, ofwel 100 W op continu-basis. Aangezien deze energie vrijwel helemaal vrijkomt in de vorm van warmte is een mens dus – in rust – een kachel van ca. 100 watt.
De huid is het grootste orgaan van het lichaam. Hij reguleert de lichaamstemperatuur en beschermt ons tegen microben.
Bij 43 graden ontstaat er flinke schade aan het brein. Lichaamstemperaturen boven de 44 graden overleeft bijna niemand.
'Mijn bloed kookt' betekent dat je woedend bent. Je kunt het ook over iemand anders zeggen, bijvoorbeeld: “Zijn bloed kookt.” Dat betekent dat diegene furieus is.
Als volwassene raadpleeg je best een arts als je koorts: boven de 39 °C oploopt (hoge koorts kan de hersenen en andere organen in de war sturen en beschadigen) gepaard gaat met specifieke symptomen zoals buikkrampen, branderig gevoel bij het plassen, suf en slaperig zijn, zware hoofdpijn of huiduitslag.
'Om meer warmte af te kunnen geven aan de omgeving, zetten je bloedvaten uit. Daardoor kan je bloeddruk een beetje zakken. En een lage bloeddruk kan ook dat lome, luie gevoel geven.
Koortspieken. Koortspieken van 41°C en 42°C komen ook voor, bij koortspieken van 43°C is de situatie levensbedreigend. Erg hoge lichaamstemperaturen kunnen verschillende gevolgen hebben: Verstoring van de werking van enzymen.
Het antwoord is verdamping. Mensen zweten, het zweet verdampt, de warmte die daarvoor nodig is wordt onttrokken aan het lichaam en dat koelt daardoor af. Zo kunnen mensen langere tijd bij temperaturen van 40 of zelfs 45 graden overleven.
Leven heeft het moeilijk als de temperatuur omhoog gaat – de grens voor dierlijk leven ligt bij ongeveer 50°C. Sommige bacteriën kunnen wel overleven bij temperaturen van boven de 100°C; één bacteriestam zelfs bij 122°C. Een beperkende factor voor leven bij hoge temperatuur is het water in levende cellen.
Bij -40 °C kan de huid het drie minuten redden zonder kleren. En bij -60 °C sterven de cellen onmiddellijk af. Bij -40 °C kan een mens drie minuten zonder kleren buiten lopen zonder dat het gevolgen heeft. Maar blote huid die wordt blootgesteld aan extreme kou onder -60 °C bevriest meteen, en dan sterven de cellen af.
Bloed is vloeibaar en komt via de bloedvaten op alle plaatsen van het lichaam. Ook speelt het een belangrijke rol bij de afweer tegen ziekteverwekkers in het lichaam en zorgt het voor een constante lichaamstemperatuur. Bloed betekent dus letterlijk leven!
Als je lichaam te warm wordt, bijvoorbeeld doordat de omgeving warm is of doordat je sport, maken de zweetklieren meer zweet. Kleine spiertjes in de huid persen het zweet naar buiten. Als het verdampt, kost dat energie (warmte). Daardoor koel je af.
Als het warm zomerweer is, zweet je meer dan anders. Het is daarom belangrijk voldoende te drinken om uitdroging te voorkomen. Met warm weer doe je er goed aan om ten minste 2 liter water op een dag te drinken. Drink daarom elk uur een glas water en zorg dat je onderweg altijd een flesje water bij je hebt.
De huid weegt zo'n tien kilo en is daarmee het zwaarste menselijke orgaan. Elke cm2 huid bevat 200 zweetklieren, één meter aan bloedvaten, 500 zenuwuiteinden, 30.000 melatonine producerende cellen, 2000 talgklieren en 20 vetklieren.
Gevolgen voor de arbeidsprestatie
De temperatuur van de vingers ligt lager dan die van de handen en de temperatuur van de handen ligt lager dan die van de voorarmen. Bij lagere temperaturen verliest men een deel van de gevoeligheid en treedt er stramheid op die normale arbeid verstoort.
Als het lichaam hiermee niet voldoende warmte kwijtraakt, dan gaan we zweten. “Dan worden de zweetklieren aangezet en wordt een klein laagje water over de huid verspreid. Dat water verdampt, vocht wordt aan de huid onttrokken en zo koelen we af.”
Bij omzetting van energie naar een andere vorm dan warmte treedt altijd enig "verlies" op, omdat een deel van de energie in thermische energie wordt omgezet en niet "nuttig" kan worden gebruikt.
Een brandend waxinelichtje geeft ca. 30 watt af. Volgens mijn berekening met behulp van de blog van Roderick van Domburg zou ik voor mijn zolderkamer, die 's winters niet verwarmd wordt, bijna 7 kilowatt nodig zijn om deze op een temperatuur van 20 graden celsius te krijgen.
Een menselijk lichaam is net als een elektrisch toestelletje met een vermogen van ongeveer 100 Watt. Als je dus 10 uur lang heen en weer tot aan de bakker fietst, dan heb je een energie geleverd van 100 Watt x 10 uur = 1000 Wattuur of 1 kiloWattuur.