Voedselverlies en -verspilling zijn een mondiaal probleem. Volgens de Voedsel- en Landbouworganisatie van de VN (FAO) wordt ongeveer een derde van al het voedsel in de wereld weggegooid of verspild tussen boer en bord. In de EU gaat het jaarlijks om een verlies of verspilling van 59 miljoen ton voedsel.
In Roemenië en Bulgarije vindt de meeste verspilling plaats in de huishoudens en voedselindustrie. In Servië wil Ahold Delhaize in de periode tot 2030 50% van de voedselverspilling terugdringen. Voedselverlies levert in Turkije een schadepost op van zo'n 38 miljard dollar per jaar.
In 2022 gooiden Nederlanders thuis gemiddeld 33,4 kilo eten per persoon weg. Dat is 23% minder dan in het ijkjaar 2015. Toch lijkt de dalende trend nu te stagneren. Daarom is meer actie nodig vanuit de hele voedselketen om de Nederlander te helpen thuis minder voedsel te verspillen.
Voedselverspilling: tijdens productie én in huis
Ongeveer 25 tot 30 procent van al het voedsel dat op de wereld geproduceerd wordt, belandt uiteindelijk niet op het bord van consumenten.
Uit onderzoek2 blijkt dat eenpersoonshuishoudens en jongeren het meest verspillen. Naarmate mensen ouder zijn, gooien ze minder weg. Dat laatste komt mogelijk door hun opvoeding (zij of hun ouders hebben voedselschaarste meegemaakt) en het feit dat zij daardoor beter weten hoe ze verspilling moeten voorkomen.
Cyprus staat in het eerste coronajaar met 397 kilo per hoofd van de bevolking bovenaan de lijst van grootste voedselverspillers, gevolgd door Denemarken, Griekenland, Portugal en Nederland.
De vijf meest verspilde productgroepen zijn brood en deegwaren (6,2 kilo), groente (4,4 kilo), fruit (4,3 kilo), aardappelen (2,8 kilo) en zuivel (2,8 kilo).
Nederland exporteerde in 2021 voor 104,7 miljard euro aan landbouwgoederen, een stijging van 9,4% ten opzichte van 2020. Dit is een combinatie van de export van Nederlandse producten (75,7 miljard) en de wederuitvoer van landbouwproducten uit het buitenland (29,0 miljard).
Veel export
75 procent van ons voedsel komt uit het buitenland. Hieronder vallen koffie, olieproducten als soja, palm- en zonnebloemolie. Maar ook granen, en veevoer voor de zuivel- en vleesindustrie. Nederlandse boeren exporteren veel.
Van de 64,1 miljard euro import kwam in 2019 zo'n 40 procent alleen al uit Duitsland, België, Frankrijk en Verenigd Koninkrijk (10 procent uit Brazilië een de VS). Dit zijn veelal onbewerkte producten waaraan de Nederlandse industrie nog waarde toevoegt.
Dagelijks gooit we in Nederland meer dan 400.000 broden weg. Dat komt neer op drie sneetjes per gezin en 127 miljoen kilo brood per jaar. In het hoofdstuk voedselverspilling is brood de kampioen. Stichting BroodNodig wil dit aanpakken.
Naast het kopen en bewaren van vers of bereid voedsel, is de manier waarop we ons voedsel verbruiken zelf één van de belangrijkste oorzaken van voedselverspilling. Geen tijd hebben of maken om maaltijden te plannen. Vlottende werk- en uitgaanstijden die gepland en regelmatig eten onmogelijk maken.
De gevolgen voor het milieu hiervan zijn afhankelijk van de verwerking van het afval. Een deel gaat namelijk bij het groente- fruit- en tuinafval en wordt compost (voor bijvoorbeeld landbouw). Omdat niet iedereen zijn afval scheidt zal een deel van het weggooide eten belanden bij het huishoudelijk restaval.
Lidl Facts
Sinds de start van Good Taste Zero Waste in 2022 redden we meer dan 1,6 miljoen producten van de vuilbak. Op die manier vermeden we bijna 3 ton voedselverspilling. Dankzij een bedrag van bijna €1 miljoen euro, konden we via Good Taste Zero Waste meer dan 50.000 maaltijden schenken aan mensen in nood.
Het gaat om restjes, maar al die kliekjes tellen op. Voedselverspilling leidt wereldwijd tot zes keer (3,3 miljard ton per jaar) zoveel uitstoot van CO2 als al het luchtverkeer samen. 'Het produceren van eten, met name zwaarder voedsel als vlees, kost veel energie en water.
Waarom is voedselverspilling een probleem? Voedselverspilling is een belangrijke bron van uitstoot van broeikasgassen, die vrijkomen tijdens bijvoorbeeld de productie en transport. Wanneer voedsel wordt verspild, brengt dit een enorme milieubelasting met zich mee.
“Nederland kan niet zelfvoorzienend zijn met de huidige consumptie. Hoewel Nederland extreem efficiënt is en een hoge opbrengst per hectare heeft, kan het de bevolking niet voorzien van een gezond dieet. Dat komt omdat het een klein land is met een hoge bevolkingsdichtheid.
Daarmee – en ook dankzij allerlei andere agrarische producten – is Nederland de tweede landbouwexporteur van de wereld – na de VS, maar vóór Duitsland. Nederland is tevens de derde netto-exporteur ter wereld, na Brazilië en Argentinië.
Van de totale vleesexport van 8,8 miljard euro is 85 procent export van in Nederland geproduceerd of verwerkt vlees en 15 procent wederuitvoer of doorvoer. Ook in exportgewicht is Nederland de grootste exporteur. In 2020 werd 3,6 miljard kilogram vlees geëxporteerd. Nederland is al decennia een grote vleesexporteur.
Van alles wat de Nederlandse boeren produceren is ongeveer 75% voor de export, zegt Hanneke Muilwijk van het Planbureau voor de Leefomgeving.
De analyse van mogelijke knelpunten in de voedselvoorziening geven geen eenduidig antwoord op de vraag of de huidige landbouw 17 mln. Nederlanders kan voeden onder autarkische omstandigheden.Het lijkt wel mogelijk, maar er zijn wel ingrijpende veranderingen nodig in het agrarisch productiesysteem.
De Verenigde Staten (196,0 miljard dollar in 2021) was de grootste landbouwexporteur, gevolgd door Nederland (125,2 miljard dollar in 2021). Nederland exporteert veel eigen landbouw, maar dankt zijn hoge exportpositie ook aan wederuitvoer en de verwerking van landbouwimport voor de eigen export.
Van al het voedsel, inclusief dranken, dat supermarkten in Nederland aanboden in 2020, werd gemiddeld 98,4% verkocht. 1,6% van het voedsel, uitgedrukt in kilogrammen, kwam niet bij consumenten terecht. Daarmee is de hoeveelheid voedselverspilling* in supermarkten met 3,6% afgenomen ten opzichte van 2018.
Vlees en zuivel meeste uitstoot
Van al het voedsel zorgt vlees en zuivel voor de meeste uitstoot van broeikasgassen. Dat komt omdat koeien en varkens broeikasgassen (methaan en lachgas) uitstoten via hun mest, en doordat ze boeren en scheten laten. Ook is er veel veevoer nodig.
Er is wel iets bekend over wat een gemiddelde Nederlander jaarlijks verorbert, maar niet voldoende om een schatting te maken. Onderzoekers in de VS daarentegen hebben vrij exact berekend wat een gemiddelde Amerikaan ieder jaar naar binnen werkt: iets meer dan 905 kilo aan voedsel.