Grote Beer is een sterrenbeeld aan de noorderhemel, tussen rechte klimming 8ᵘ05ᵐ en 14ᵘ27ᵐ en tussen declinatie 28° en 73°. Op de breedte van de Benelux is het grotendeels circumpolair en gaat dus nooit onder.
De zeven sterren waaruit het sterrenbeeld is opgebouwd heten Alkaid, Mizar/Alcor (een dubbelster!), Alioth, Megrez, Phecda, Merak en Dubhe. Het lijkt op plaatjes en afbeeldingen zoals hiernaast alsof deze zeven sterren in één vlak liggen, dat wil zeggen: op gelijke afstand van de aarde.
De Steelpan is geen officieel sterrenbeeld, maar deel van het sterrenbeeld Grote Beer. De zeven heldere sterren vormen het achterlichaam van de beer. Hoewel wij in Nederland het er wel over eens zijn dat de sterren samen veel op een steelpan lijken, hebben sommige andere landen heel andere associaties met het patroon.
Orion is een van de opvallendste sterrenbeelden. Vooral Orions gordel, die bestaat uit drie heldere sterren op een rij, is makkelijk te herkennen. Orions gordel wijst recht naar de ster Sirius in het sterrenbeeld Grote Hond.
Wetenschappers maakten een kaart met de gebieden waar de Melkweg niet langer zichtbaar is vanaf de aarde. Ook in Nederland is het sterrenstelsel niet te zien. De wetenschappers gebruikten onder meer satellietbeelden om de lichtvervuiling in kaart te brengen.
De ster met de grootste schijnbare helderheid (afgezien van de zon!) is Sirius, de hoofdster in het sterrenbeeld Grote Hond. Sirius is vooral in de wintermaanden goed zichtbaar. Hij staat linksonder het opvallende wintersterrenbeeld Orion.
Als een lichtstraal door die trillende lucht gaat, wordt het licht ietwat gebroken. Het resultaat is een fonkelende ster. Het licht van een ster die laag boven de horizon staat, moet een langere weg door de dampkring afleggen. Daarom zullen die sterren meer flikkeren.
De Kleine Beer (Ursa Minor, afkorting UMi) is een sterrenbeeld aan de noorderhemel, liggend tussen rechte klimming 00u00m en 24u00m en tussen declinatie +65° en de pool (+90°). Het grootste deel van het sterrenbeeld ligt ongeveer tussen rechte klimming 13u en 18u.
Pegasus (afkorting Peg) is een sterrenbeeld aan de noorderhemel, liggende tussen rechte klimming 21u06m en 0u13m en tussen declinatie +2° en +36°.
Hoewel niet zo berucht als de rups van de basterdsatijnvlinder of de eikenprocessierups is de beerrups niet helemaal onschuldig: de haren zijn vergiftig en voor daarvoor gevoelige mensen irritant.
De Grote Beer bestaat uit een groot aantal sterren. De zeven helderste sterren uit het sterrenbeeld vormen een vorm die lijkt op een steelpan. De hele constellatie heeft echter de vorm van een beer en wordt daarom door het grote publiek Grote Beer genoemd.
Als we voor het gemak aannemen dat een gemiddeld sterrenstelsel honderd miljard sterren telt, dan zijn er in het waarneembare heelal dus honderd miljard keer honderd miljard sterren. Dat zijn er tien triljard - een één met tweeëntwintig nullen.
Het sterrenbeeld Grote Beer is een sterrenbeeld op het noordelijk halfrond, waar het het hele jaar door te zien is. De Grote Beer is in sommige perioden ook te zien vanaf het noordelijkste deel van het zuidelijk halfrond.
De heldere sterren van een sterrenbeeld als de Grote Beer staan op heel verschillende afstanden van de aarde: van zo'n 70 tot meer dan 200 lichtjaren (1 lichtjaar = 9,5 x 10^12 km).
De ster Polaris is ook bekend als de Poolster, maar daar gaat verandering in komen. De naam Poolster hangt namelijk niet aan één bepaalde ster, maar aan de ster die zich het dichtst bij de hemelnoordpool bevindt. Momenteel bevindt Polaris – de huidige Poolster – zich op circa 1 graad van de hemelnoordpool.
Met het blote oog of met een goede verrekijker
Je kan op heldere nachten met het blote oog soms al onwijs goed sterren zien en voor een beginner is een sterrenkijker of telescoop echt niet nodig. Maar wat wel fijn kan zijn om mee te nemen of te gebruiken, dat is een goede verrekijker.
Als je dus op het noordelijk halfrond bent en je bekijkt het sterrenbeeld Kleine Beer enkele uren lang zal je ook merken dat deze niet onder de horizon gaat en dus de volledige nacht zichtbaar blijft. De Poolster lijkt zelfs helemaal niet te bewegen. Veel sterren rond de Poolster lijken echter wel te bewegen.
Sterren bewegen natuurlijk niet alleen naar ons toe of van ons af, maar ook zijwaarts. Die beweging is dus te 'zien' aan de hemel (door iedere paar jaar nauwkeurige positiemetingen te doen met telescopen) en deze beweging wordt de eigenbeweging van de sterren genoemd.
Hemellichamen zoals sterren ondervinden hetzelfde effect. Zelf fonkelen zij niet, maar doordat ze door de dampkring schijnen wordt hun licht enigszins afgebogen en gebroken (zoals in een prisma), waardoor de ster licht lijkt te trillen of voortdurend van kleur te veranderen.
Het licht dat een ster uitstraalt, doet er een flinke poos over om de aarde te bereiken. Het licht van een ster die 10 miljoen kilometer wegstaat, is een heel jaar onderweg voor het de aarde bereikt. Dus als wij een ster zien, kan het licht van deze ster al jaren onderweg zijn.
Gedurende de nacht lijken alle sterren door de rotatie van de aarde in een baan om de pool heen te draaien. De Poolster beweegt vrijwel niet, zodat deze altijd op dezelfde plaats aan de hemel te vinden is.
De maan bevindt zich rond 23.00 uur hoog boven de zuidoostelijke horizon. Op grote afstand rechts van de maan staat de planeet Jupiter. Rond middernacht staat de maan vrij hoog aan de oostelijke hemel. Op geruime afstand rechtsonder de maan zie je de ster Aldebaran in het sterrenbeeld Stier.
De grootste ster die ooit is waargenomen, is 1800 tot 2100 keer groter dan de zon. De rode hyperreus VY Canis Majoris is de grootste ster die ooit is waargenomen. De ster is 1800 tot 2100 keer zo groot als de zon. Als hij op de plek van de zon in het zonnestelsel stond, zou hij alle binnenste planeten opslokken.