Omgerekend eet een koe gemiddeld 750 gram aan sojaproducten per dag. Dit betekent dat soja 1,25% uitmaakt van het totale rantsoen van de koe.
5 Toch moeten we wel eerlijk blijven, want voor één liter sojadrink zijn 80 gram gepelde sojabonen nodig. En datzelfde geldt voor tofu: voor 1 kilo tofu zijn 330 gram gepelde sojabonen nodig.
Sojaolie wordt in Europa vooral gebruikt voor menselijke consumptie als grondstof voor voedingsmiddelen en cosmetica. Ongeveer 75 procent van de wereldwijde sojaproductie wordt gebruikt als veevoer.
In de wereldwijde strijd om de schaarse landbouwgrond is China in 15 jaar tijd overigens uitgegroeid tot veruit de grootste afnemer van Braziliaans soja. De soja verbindt de boeren aan beide kanten van de oceaan. De Braziliaanse boer produceert het, de Nederlandse koe en ander vee eet een deel van het bewerkte product.
Het rantsoen van een koe bestaat voornamelijk uit ruwvoer: gras, hooi of luzerne. Per dag eet een koe zo ongeveer 50 tot 60 kilo ruwvoer, dat is op jaar basis al snel 20.000 kilo. Ruwvoer is daarmee het belangrijkste onderdeel van het dagelijkse rantsoen.
Het grootste deel van haar dagelijks menu bestaat uit vers of gedroogd gras. Dat eet ze wel 6 tot 9 uur per dag. Op haar menu staan verder ook nog mais, krachtvoer, vitamines en mineralen. De voedingsstoffen uit het gras en voer heeft de koe nodig om melk te maken.
Sperziebonen en snijbonen hebben een hoge voedingswaarde, maar bevatten een bittere stof waardoor de koeien dit product minder graag opnemen. Rauwe bonen bevatten antitrypsine wat de eiwitopname remt. Daarom wordt humaan geadviseerd bonen altijd minimaal 5 minuten koken om de antitrypsine-activiteit te verwijderen.
Een koe of kip verwerkt het voedsel tot vlees, maar heeft daarbij ook energie nodig om te leven. Daardoor levert een kilo soja geen kilo vlees op. Elke kilogram vlees vraagt gemiddeld om zo'n vijf kilo aan plantaardige producten.
Sojabonen komen vooral uit Zuid- en Noord-Amerika. Van de 335 miljoen ton soja importeert Nederland zo'n 4,3 miljoen ton duurzame sojabonen, waarvan 1,8 miljoen ton voor diervoeders wordt gebruikt.
Conclusie: eet soja liever direct
Duurzaam geteelde soja 'direct' eten – dus in plaats van via de koe die het als voer heeft opgepeuzeld – is aanzienlijk beter voor het klimaat én de natuur dan producten van dieren die soja te eten kregen. Je kunt dus met een gerust hart wat minder vlees eten.
Waarom er een alternatief voor soja nodig is
Maar de teelt in Noord-Amerika zit aan zijn max en de teelt in Brazilië en omliggende landen krijgt veel kritiek. Sojateelt daar wordt geassocieerd met ontbossing, overmatig gebruik van bestrijdingsmiddelen, genetische modificatie en onrechtmatige landonteigening.
Voor 100 gram kaas is bijvoorbeeld 20 gram soja nodig, voor een hamburger van 100 gram zo'n 45 gram. Doordat we steeds meer vlees eten, is de sojaproductie de afgelopen 50 jaar bijna zeven keer zo hoog geworden. De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika.
Tot ongeveer half mei kan er nog gezaaid worden maar hoe later er gezaaid wordt des te later het gewas rijp wordt. Wanneer eind april is gezaaid kan de oogst verwacht worden in de laatste dagen van september; bij een iets latere zaai wordt het al gauw oktober voordat het gewas oogstrijp is.
De oorzaak van het prijsverschil ligt hoofdzakelijk bij het productieproces: de verwerking van sojabonen tot sojamelk is veel arbeidsintensiever dan het melken van een koe en het bottelen van haar melk.
Melk kun je door sojadrink vervangen, mits er calcium en vitamine B12 aan toegevoegd is. Van alle zuivelvervangers is sojadrink wat betreft voedingswaarde de beste vervanger. Het lijkt op die van halfvolle melk wat betreft eiwit en energie. Calcium, vitamine B2 en B12 worden vaak toegevoegd en soms ook vitamine D.
Sojadrink heeft een lagere milieu-impact dan melk als het gaat om broeikasgassen (tweederde minder), landgebruik en watergebruik (de helft minder). Het energiegebruik om sojadrink te maken is wat hoger dan van melk.
De meeste vleesvervangers hebben sojabonen als belangrijkste grondstof. Daar zitten hoogwaardige eiwitten, ijzer en vitamine B1 in, en dat maakt soja een goed alternatief voor vlees. Ook qua textuur komt soja – vooral in combinatie met tarwegluten – behoorlijk dicht bij echt vlees in de buurt.
De gemiddelde opbrengst per hectare is 2,8 ton. De beste 25% scoorden een gemiddelde van 3,6 ton per hectare, met een positieve uitschieter naar ruim 4 ton per hectare. De soja wordt grotendeels verkocht aan de voedings- middelenindustrie, voor eindproducten zoals sojadrink.
Welk dier vervuilt dan het meest? Het ene dier is het andere niet: runderen eten meer en ander voer dan kippen. Runderen (of preciezer geformuleerd: de productie van rundvlees) vragen ook de meeste ruimte en stoten de meeste broeikasgassen uit (met name omdat ze veel methaan produceren), gevolgd door varkens en kippen.
Het meest vervuilende vlees
Dat is de productie van rundvlees. Runderen hebben meer voer nodig dan bijvoorbeeld kippen, maar vragen ook om meer ruimte én stoten meer broeikasgassen uit. Op nummer 2 staan varkens, gevolgd door kippen op nummer 3.
Tachtig procent van de wereldwijd geproduceerde soja – een belangrijke grondstof voor veevoer – is genetisch gemodificeerd. Als er genetisch gemodificeerde organismen gebruikt zijn in voedingsmiddelen, wordt dat vermeld op de verpakking.
Het advies om dieren geen brood te voeren geldt behalve voor paarden, koeien en schapen ook voor eenden en andere vogels, want brood bevat veel zout en dat is erg schadelijk voor ze.
Het eten van gevlekte scheerling, heermoes, herfstijloos, herik, hondspeterselie, scherpe boterbloem (zie foto), Jacobskruiskruid, boekweit, St. Janskruid, rode klaver, stinkende gouwe, veldzuring, vingerhoedskruid, waterscheerling, wolfsmelk en zwarte nachtschade kunnen gezondheidsklachten bij runderen veroorzaken.
Onderzoekers van het Instituut voor Landbouw en Visserijonderzoek (ILVO) vinden de appels en peren vooral geschikt voor herkauwers. Ze bevatten namelijk veel suiker en energie, en zijn goed verteerbaar.