OSSENDRECHT - Wie geraakt wordt door een bliksemschicht, krijgt een flinke klap te verduren. Maar het menselijk lichaam is sterk, zegt brandwondenarts Jan Dokter naar aanleiding van het ongeluk in Ossendrecht van woensdagochtend.
Bliksem is levensgevaarlijk. Schattingen van het aantal bliksemdoden wereldwijd lopen van 6.000 tot 24.000 mensen per jaar. Deze week kwamen in de Indiase deelstaat Uttar Pradesh nog 49 mensen om. Maar lang niet iedereen die wordt getroffen overlijdt; negen op de tien overleven een directe of indirecte inslag.
De stroom baant zich een weg van de ene poort naar de andere en beschadigt daarbij elk orgaan op zijn weg. De getroffen huid vertoont meestal brandwonden. Ook komen op de huid soms zogenaamde Lichtenbergpatronen voor. Vaak stopt het hart tijdelijk of volledig door de elektrische schok, waarna ook de ademhaling uitvalt.
Elke blikseminslag is nu eenmaal uniek! Bij naderend onweer kun je meren, plassen en zee het best vermijden.
Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren.
In een huis ben je ook redelijk veilig, mits je niet in de buurt van koperen leidingen of elektrische kabels bent. Ook schijnt douchen en badderen een afrader te zijn. De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld 1 op 2 miljoen.
Het lijkt een klassiek fabeltje, maar het is toch echt waar: vermijd contact met stromend water. Slaat de bliksem dichtbij in, dan zoekt de stroom een uitweg langs leidingen. Dus niet alleen een douche en een bad kunnen gevaarlijk zijn, of kranen in het algemeen, maar ook radiatoren. Fietsen.
Sluit ramen en deuren. Blijf weg van de ramen. Het licht van de bliksem is immers bijzonder fel en een nabije inslag kan je verblinden.
▸ Het onweert vaker 's middags of 's avonds. "Dat komt doordat de lucht gedurende de dag vaak opwarmt en het 's ochtends nog niet warm genoeg is om onweer te veroorzaken", zegt de woordvoerder van Weerplaza.
Wanneer je auto toch wordt getroffen door de bliksem, zit je dus veilig. De stroom wordt door de kooi van Faraday-constructie al heel snel naar de grond geleid. Deze blijft dus niet in de auto zitten, ondanks het feit dat een auto rubberen banden heeft die slecht stroom geleiden.
Ga dan niet op de grond liggen. Als de bliksem vlakbij inslaat loop je namelijk het risico dat je in de wegvloeiende bliksemstroom ligt. Ga in plaats van liggen juist op je hurken zitten, met je voeten tegen elkaar aan.
Centraal Afrika en Florida tellen de meeste bliksems. Dat blijkt uit satellietmetingen van de NASA, die wereldwijd in kaart zijn gebracht. Door de warmte stijgt de lucht daar sterk waardoor gemakkelijk buien ontstaan.
Vliegtuigen kunnen de bliksem goed aan. "Zolang er geen contact is met de aarde, is er weinig aan de hand", zegt Hölzel. "Daarom kunnen vogels ook op een hoogspanningskabel zitten." "In de recente luchtvaartgeschiedenis zijn er nooit ongelukken door gebeurd", vult Melkert aan.
Via een elektriciteits- of antennekabel of waterleiding kan de stroom zo jouw huis binnenkomen. Als je stekkers dan nog in het stopcontact zitten, kan apparatuur beschadigen. Denk bijvoorbeeld aan een laptop die nog aan de oplader zit.
Dat gaat van concentratiestoornissen, duizeligheid, hoofdpijn, epileptische aanvallen en doofheid tot stemmingswisselingen en zelfs veranderingen in de persoonlijkheid. De Amerikaanse Jaime Santana weet er alles van.
Het meeste onweer komt voor in het gebied rond de evenaar tussen ongeveer 10 graden Noorderbreedte en 10 graden Zuiderbreedte. Ten noorden en zuiden van de poolcirkels onweert het zelden of nooit.
Bliksem wordt namelijk aangetrokken door tocht. Deuren en ramen worden vaak gemaakt van materialen die elektriciteit niet geleiden. Hierdoor kan bliksem niet door een deur of raam heen.
Ook door metalen voorwerpen (dit kan zelfs een mobiele telefoon zijn) verplaatst de elektrische lading van onweer zich erg snel. Vermijd deze dus om bliksemschade te voorkomen.
Een bliksemschicht heeft gemiddeld een hoogte van 15km, zodat deze, afhankelijk van de bewolking, van op grote afstand zichtbaar kan zijn. Wanneer het geluid dan niet zo ver draagt, door bijvoorbeeld tegenwind, zal men geen donder horen.
Niet zwemmen, vissen of surfen tijdens onweer
Verlaat bij naderend onweer meren, rivieren en de zee: zwemmen, surfen en varen is dan levensgevaarlijk. Alleen boten met een afgesloten metalen hut zijn binnen veilig. Zij werken als een kooi van Faraday. Houd ramen, deuren, ventilatieopeningen, enz.
"Voorafgaand aan onweer kan er sprake zijn van warm, drukkend en vochtig weer. Dan kunnen bacteriën zich snel vermeerderen", legt Van der Heijden uit. "Dan wordt soep of welk ander gerecht zuur. Het is heel belangrijk om dingen snel af te koelen als je kookt en niet te lang bij warm weer te laten staan.
'In tegenstelling tot een vaste telefoon is een smartphone ongevaarlijk tijdens een onweer. Als de bliksem inslaat op je huis, kan de stroom in de elektrische leidingen terechtkomen, en dus ook op een vaste telefoonlijn.Contact kan dan een elektrocutie veroorzaken', waarschuwt Delobbe.
Is donder gevaarlijk? Als u goed hebt opgelet hierboven, dan kunt u de conclusie trekken dat de donder an sich niét gevaarlijk is. De bliksem daarentegen is dat wél! De donder is simpelweg een reactie op de bliksem en is niets anders dan een geluidsgolf die hoorbaar is.
Het is je misschien weleens opgevallen dat onweer de ene keer klinkt als geknetter en gekraak, en de andere keer meer als een soort gerommel. Zulk scherp geknetter betekent dat het onweer erg dichtbij is. Dat gezellige gerommel hoor je als het onweer iets verder weg is, of zich op grotere hoogten bevindt.