Jaarlijks krijgen ongeveer 4000 mensen in Nederland de diagnose Dissociatieve identiteitsstoornis. Dissociatieve stoornissen worden vaker bij vrouwen dan bij mannen gediagnosticeerd, maar dissociatieve symptomen komen in de bevolking evenveel voor bij mannen als vrouwen.
Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS) is een psychiatrische stoornis die bij ongeveer 1,5% van de wereldbevolking wordt vastgesteld. Deze stoornis wordt vaak verkeerd gediagnosticeerd en vereist vaak meerdere beoordelingen voor een nauwkeurige diagnose. Patiënten presenteren zich vaak met zelfbeschadigend gedrag en zelfmoordpogingen.
Vrijwel iedereen heeft wel eens een lichte vorm van dissociatie ervaren. Maar wanneer je vaak en ingrijpend last hebt van dissociatie en het je dagelijks leven beïnvloedt, kan het zijn dat je een dissociatieve stoornis hebt. Dissociatie komt als symptoom ook bij andere psychische aandoeningen voor.
Wat is dissociatie? Dissociatie is een toestand van verlaagd bewustzijn. Als je last hebt van dissociatie kan het voelen alsof je gedachten, gevoelens, herinneringen en lichaamsdelen niet van jezelf zijn (depersonalisatie). Ook kunnen de wereld en de mensen om je heen kunnen heel vreemd aanvoelen (derealisatie).
Kenmerkend voor alle dissociatieve stoornissen is dat de (emotionele) verbinding met een ander vaak erg wisselend is en/of soms afwezig. En dat er vaak sprake is van traumatische ervaringen, waardoor iemand zich vaak angstig, verward, boos of gevoelloos voelt.
Dissociatie gaat vaak gepaard met stilvallen, letterlijk en figuurlijk. In beweging komen helpt om weer in beweging te kunnen komen. Bewegen kan in het groot, zoals opstaan, gaan wandelen, of iets overgooien, maar ook in het klein. Soms is voorzichtig een vinger of voet bewegen een eerste haalbare stap.
Wanneer iemand dissociatie ervaart, kan dat er als volgt uitzien: Dagdromen, wegdromen of glazige ogen . Zich anders gedragen of een andere toon of gebaren gebruiken. Plotseling wisselen tussen emoties of reacties op een gebeurtenis, zoals bang en verlegen overkomen en dan bombastisch en gewelddadig worden.
Sommige mensen hebben tijdens hun eerste aanval het gevoel dood te gaan. In een mildere vorm hebben mensen het gevoel er niet helemaal bij te zijn. Vaak zeggen patiënten zich bewust te zijn van de mensen om hen heen, maar niet met hen te kunnen praten.
De oorzaken van derealisatie en depersonalisatie zijn divers en kunnen variëren van stress en slaapgebrek tot trauma's en middelengebruik.
Een dissociatieve periode kan minuten duren, maar ook (in ernstige gevallen) je hele leven. Dissociatieve amnesie komt waarschijnlijk het meeste voor, maar er bestaat nauwelijks onderzoek over (Bron: Hulpgids).
Dissociatie is vaak een reactie op een stressvolle situatie. Wanneer je lichaam in gevaar is of een situatie als gevaarlijk ervaart kan het op drie manieren reageren: vechten (fight), vluchten (flight) of bevriezen (freeze). Dit laatste is het geval bij dissociatie.
Er bestaat echter geen medicijn tegen dissociatie. Het kan zijn dat je door je psychische klachten moeite hebt met alledaagse dingen, zoals het huishouden doen, je rekeningen op tijd betalen of de deur uit komen. Als dat bij jou ook zo is, is professionele ondersteuning op dat gebied misschien fijn of nodig.
Je kunt depersonalisatie zien als een verdedigingsmechanisme van het brein bij overprikkeling of langdurige stress. Het komt vaker voor bij mensen die in hun jeugd traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt. Ook bij mensen die drugs gebruiken, een middel dat het brein vermoeit. En bij paniek kan het ook voorkomen.
Er zijn geen medicijnen waardoor de dissociatieve stoornis over gaat. Die kunnen ook helpen bij andere klachten. Bijvoorbeeld bij angst, paniek, eetbuien, uzelf pijn doen. En als u steeds dingen moet doen van uzelf en u kunt dat niet stoppen (dwang-gedachten).
Er zijn aanwijzingen dat je meerdere persoonlijkheidstoestanden (identiteiten) hebt. Minstens twee van jouw identiteiten nemen jouw gedachten, gedrag en gevoelens regelmatig over. Je hebt geen controle over of bewustzijn van de wisselingen. Je hebt 'gaten' in je geheugen (amnesie).
Bij een dissociatieve stoornis lukt het iemand een bepaalde tijd niet om gebruik te maken van het bewustzijn met alle gedachten, gevoelens en herinneringen. Iemand staat als het ware los van zichzelf. Dissociatie betekent letterlijk 'uiteenvallen'.
Schuldgevoelens kunnen ook een gevolg zijn van (traumatische) jeugdervaringen of een symptoom zijn van mentale problemen zoals persoonlijkheidsstoornissen, angststoornissen, een laag zelfbeeld en depressie. Daarnaast kunnen deze gevoelens voorkomen bij (problematische) rouw en chronische aandoeningen.
Bij fysieke oorzaken kun je denken aan te weinig slaap, een ongezond voedingspatroon, of misschien een gezondheidsprobleem. Mentale en emotionele problemen als onrust thuis, moeite op werk, veel piekeren of sub-assertiviteit kunnen ook erg veel energie kosten die jou op termijn lusteloos maken.
Zo zijn er mensen waarbij geen trauma bekend is, maar die toch klachten van een dissociatieve stoornis hebben. Zo kunnen zij ook last hebben van tegenstrijdige gevoelens, gedachten of gedrag. Of het gevoel dat ze uit verschillende personen bestaan, of losraken van zichzelf of de omgeving.
U kunt zich verlamd voelen of niet in staat zijn om te bewegen . Deze reactie is meestal gekoppeld aan dissociatie. Dissociatie bij mensen is vergelijkbaar met dieren die bevriezen als ze in gevaar zijn.
Catatonie is gerelateerd aan ACE-scores, maar lijkt een aparte symptoomcategorie te zijn van dissociatie of Schneideriaanse symptomen . Dit is consistent met het feit dat catatonie in de DSM-5 een aparte diagnostische categorie is geworden van schizofrenie (American Psychiatric Association, 2013).
Dissociatie is iets dat iedereen wel eens in onschuldige vorm meemaakt. Maar in ernstige vorm is het verre van onschuldig.Het kan zorgen voor gevaarlijke situaties en een verstoring van je dagelijks functioneren.
Het zorgt ervoor dat iemand zich losgekoppeld voelt van de realiteit. Dit kan leiden tot een gevoel van loskoppeling van zichzelf of zijn omgeving. Afsluitingen gaan meestal gepaard met minder activiteit en minder respons. Aan de andere kant kan dissociatie lijken op wegdromen, dagdromen of dingen steeds opnieuw doen om zich beter te voelen .
Dissociatie, vaak in de volksmond 'zoning out' genoemd, is een defensieve reactie die ons tijdelijk loskoppelt van de realiteit, vaak tijdens momenten of periodes van stress. Vergelijkbaar met hoe vliegtuigen overschakelen op de automatische piloot tijdens een turbulente vlucht , is dissociatie als het loslaten van de controle om veilig door een storm te navigeren.