Op 26 april 1986 ontplofte één van de vier reactors van de kerncentrale van Tsjernobyl. Toch is dit niet de enige keer dat de aarde werd getroffen door een nucleaire ramp. Scientias.nl zet de zeven grootste kernrampen uit de geschiedenis op een rij: van Sellafield (1957) tot Fukushima (2011).
Op 26 april 1986 gaat het mis. Een reactor in Tsjernobyl ontploft en de grootste kernramp uit de geschiedenis is een feit. De Sovjet-Unie wekt veel elektriciteit op in kerncentrales, maar deze vertonen gebreken en het personeel is slecht opgeleid. Op 26 april 1986 gaat het mis.
De kernramp van Tsjernobyl is de grootste kernramp die ooit heeft plaatsgevonden. Het ongeval gebeurde op 26 april 1986 nabij de Oekraïense (toen nog deel van de Sovjet-Unie) steden Tsjernobyl en Pripjat, vlak bij de grens met Wit-Rusland. Reactor 4 van de kerncentrale explodeerde bij dit ongeluk.
Kernrampen. Kerncentrales kunnen beschadigd raken of, zoals in Fukushima gebeurde, zelfs exploderen. De gevolgen van vrijkomende radioactieve straling kunnen catastrofaal zijn – hele landstreken kunnen voor duizenden jaren onbewoonbaar worden.
De reactor heeft tien dagen lang gebrand. Hierdoor werden grote hoeveelheden radioactieve stoffen verspreid over Europa en delen van Azië. In totaal is er bij dit ongeval meer de helft van het radioactieve jodium (ruim 4.000 PBq) en ongeveer een derde deel van het radioactieve cesium (ca. 130 PBq) vrijgekomen.
Behandeling. In principe bestaat er geen behandeling tegen de directe effecten van ioniserende straling. Slechts de secundaire effecten kunnen eventueel bestreden of beperkt worden. Het maakt overigens verschil of de bestraling lokaal of over het gehele lichaam plaatsvond.
Het leven is niet gemakkelijk voor de Tsjernobyl-zwerfdieren. Niet alleen moeten ze de strenge Oekraïense winters doorstaan, maar ook dragen ze vaak verhoogde niveaus van straling in hun vacht en hebben ze een verkorte levensverwachting.
Het innemen van de jodiumtabletten heeft boven 40 jaar geen beschermend effect. Maar geeft wel beperkte risico's op allergie en schildklierfunctiestoornissen. Een uitzondering geldt voor zwangeren die ouder zijn dan 40 jaar.
Als je je verstopt in een gebouw met meerdere verdiepingen, ga dan naar een van de middelste verdiepingen, zodat zo veel mogelijk van het gebouw tussen jou en de straling is. Een atoombom slingert radioactieve stofdeeltjes de lucht in, die de vorm van een paddenstoel aannemen.
Tot op de dag van vandaag wonen en werken er zevenduizend mensen in de omgeving van de voormalige centrale, terwijl een veel kleiner aantal bewoners ondanks de risico's naar omringende dorpen is teruggekeerd.
Uit een onderzoek van het Max Planckinstituut voor Chemie in het Duitse Mainz, blijkt dat de kans op een zwaar kernongeval één op de 10 tot 20 jaar is. Het risico is 200 keer groter dan tot nu toe werd ingeschat. Bovendien heeft West-Europa de grootste kans op radioactieve besmetting.
De Verenigde Naties komen tot de conclusie dat de kernramp van Tsjernobyl in totaal aan zo'n 4.000 mensen het leven zou kunnen kosten. Ongeveer 600 personeelsleden en leden van hulpdiensten waren aanwezig tijdens de nacht van het ongeval en de daarop volgende uren.
Door de ontploffing kwam er veel radioactieve straling vrij, die aan vele duizenden mensen het leven heeft gekost. Meer dan 35 jaar na de ramp is het stralingsniveau in het gebied rond Tsjernobyl nog altijd gevaarlijk hoog. Er ligt dus nog een hoop radioactief materiaal in het gebied.
Directe effecten treden op kort nadat iemand is blootgesteld aan een hele hoge dosis radioactiviteit (vanaf 1 gray). Zo iemand kan stralingsziekte oplopen. Dit uit zich in misselijkheid, diarree en een toenemend tekort aan bloedlichaampjes. De kans op bloedingen en infectieziekten is hierdoor groter.
De bij radioactiviteit vrijkomende straling kan chemische veranderingen veroorzaken in materie en dus ook in menselijke cellen. Het gaat dan om somatische weefselbeschadiging of van DNA-moleculen waardoor de erfelijke informatie wordt aangetast. Het lichaam zal proberen het beschadigde DNA te repareren.
De jodiumtabletten beschermen alleen tegen het binnenkrijgen van radioactief jodium. De jodiumtabletten beschermen dus niet tegen de effecten van andere radioactieve stoffen die bij een kernongeval vrij kunnen komen. Daarom kan de overheid ook andere beschermende maatregelen nemen, zoals schuilen.
'Jodiumtabletten zijn bedoeld voor eenmalig gebruik zo kort mogelijk na de kernramp. Bij langdurige blootstelling in het milieu kan een extra dosis nodig zijn, afhankelijk van metingen na een kernramp. De dosering is afhankelijk van de leeftijd. Jodiumpillen moet je zo kort mogelijk na de blootstelling innemen.
Extra blootstelling aan ioniserende straling verhoogt de kans op schadelijke gezondheidseffecten. Om mensen hiertegen te beschermen kunnen verschillende maatregelen genomen worden, zoals schuilen, evacueren of het innemen van jodiumtabletten.
Wees voorbereid op volgende aanvallen. Een nucleaire aanval zal waarschijnlijk geen unieke situatie zijn. Wees voorbereid op de volgende aanval(len) van vijandelijke landen, of op een invasie door het aanvallende land. Houd je schuilkelder intact, tenzij je de materialen absoluut nodig hebt om te overleven.
Een bom als die op Hiroshima kan je al overleven op 10 kilometer afstand. Maar de krachtigste bom die ooit tot ontploffing is gebracht, de Tsar Bomba (50 megaton) zou indien boven Utrecht tot ontploffing gebracht alles van Amsterdam tot Den Bosch in de as leggen.
Zo'n nucleaire winter kan er bovendien voor zorgen dat er minder planten groeien. Dit kan leiden tot voedselschaarste bij zowel mens als dier. En van al deze gevolgen zijn we niet zo gemakkelijk af. De onderzoekers voorspellen dat een nucleaire oorlog het leven op aarde voor tientallen jaren zal teisteren.
De stralingsniveaus in de kerncentrale van Tsjernobyl en het nabijgelegen gebied (met inbegrip van de stad Pripyat) varieerden van 0,1 tot 300 Sieverts per uur (bijna een miljard – 1.000.000.000 keer meer dan de gebruikelijke natuurlijke achtergrondstraling gemeten in microSieverts – μSv).
De kerncentrale wordt tot op heden bemand. De drie overige reactoren zijn weliswaar buiten werking gesteld, maar bevatten nog steeds kernbrandstof die in de gaten dient te worden gehouden. De volledige ontmanteling van de centrale zal nog vele jaren in beslag nemen.
Kerncentrales. Oekraïne beschikt momenteel over vijftien kernreactoren in uitbating, verspreid over vier verschillende locaties - Rivne, Khmelnytskyy, Zuid-Oekraïne en Zaporizja (onder Russische controle). Het grootste risico in termen van radioactieve lozingen betreft die reactoren in uitbating en de splijtstofdokken.