IJsheiligen is de periode van 11 tot en met 15 mei. Na deze periode is de kans op nachtvorst zo goed als nihil.
Hoewel de kans op vorst na IJsheiligen bijzonder klein is, kan het zelfs in de meteorologische zomer nog vriezen.
In onze regio zijn Pancratius, Servatius en Bonifatius gekend als 'de ijsheiligen'. Officieel zijn er vijf ijsheiligen: Sint Marmertus op 11 mei, Sint Pancratius op 12 mei, Sint Servatius op 13 mei, Sint Bonifatius op 14 mei en Sophia van Rome op 15 mei (soms ook gekend als koude Sophie).
Tot aan 11 mei is er nog een kans op nachtvorst, na 14 mei is die kans op nachtvorst (nagenoeg) voorbij. Deze volksweerkunde is vooral bedoeld voor boeren, tuinders en mensen die van tuinieren houden. Nachtvorst aan het einde van april of vroeg in mei kan desastreus zijn voor tuinplanten en gewassen.
In 2021 vallen de ijsheiligen van dinsdag 11 mei tot vrijdag 14 mei.
April telt gemiddeld vier officiële vorstdagen. Dat zijn dagen waarop de temperatuur 's nachts in De Bilt tot onder het vriespunt daalt. Op de Veluwe en in Twente komen gemiddeld zes vorstdagen voor en elders in het midden, zuiden en oosten 4 à 5. De kustprovincies kunnen rekenen op 0 tot 3 vorstdagen.
Wacht tot half mei. Dan is het gevaar op nachtvorst geweken. Zet je je planten vroeger buiten? Bescherm ze dan met een rietmatten of noppenfolie.
De IJsheiligen zijn een jaarlijks terugkerende periode van 11 tot 14 mei. In de volksweerkunde betekenen de IJsheiligen traditioneel het einde van de kans op schadelijke nachtvorst. De laatst mogelijke vorstdagen dus.
Op een vorstdag daalt de temperatuur op de normale waarnemingshoogte van anderhalve meter boven de grond tot onder het vriespunt. De periode waarin vorstdagen mogelijk zijn duurt meestal van oktober tot en met april. Soms komt de temperatuur ook in mei of september onder nul.
De periode van 11 tot en met 14 mei noemt men ijsheiligen. Het is de periode die de overgang aangeeft naar een periode waarbij de kans op vorst zeer klein wordt.
Zet kuipplanten en eenjarigen als Pelargoniums en Bougainville pas na de IJsheiligen dag én nacht buiten. Voor 15 mei kunnen ze overdag makkelijk buiten staan, maar zet je ze 's nachts beter binnen, zeker wanneer er nachtvorst wordt voorspeld.
Volgens de onderzoekers is de kans op een hete zomer in 2022 ruim 70%. Het onderzoek is gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift 'nature'. Eerder voorspelden dezelfde meteorologen al de extreem warme zomer van 2018, 2019 en 2020.
April 2022 was een zeer zonnige maand. De zon scheen gemiddeld over het land 233 uur tegen 196 uur normaal. Verder was de maand te koud met een gemiddelde temperatuur van 9,3 graden tegen 9,9 graden normaal en de maand was gemiddeld iets te nat. Gemiddeld viel 51 mm tegen 41 normaal.
IJsdagen, dagen waarop de temperatuur het gehele etmaal onder nul blijft, komen gemiddeld gezien en afgerond niet voor. Toch kan het soms wel een hele dag blijven vriezen, want het klimaatgemiddelde aantal ijsdagen in maart is 0,2. De laatste keer dat het in maart tot een officiële ijsdag kwam was in 2018.
In principe kun je vaste planten het hele jaar door in de grond zetten, zolang het niet vriest en het niet te droog is of te warm. Maar natuurlijk zijn er ook voorkeursperiodes. Voor vaste planten is dat de maand september. De reden daarvoor is dat vaste planten dan in hun meest vegetatieve fase zijn.
Als vuistregel kun je aanhouden: je kunt dit doen zodra de bladeren van bomen en struiken zijn gevallen. De herfst en de winter (zonder vorst) zijn de beste periodes om te verplanten. Aanplanten kun je gedurende het hele jaar doen, zolang het niet vriest.
Het najaar is de beste planttijd voor vaste planten, heesters en bomen omdat: De grond is nog vrij warm, zodat de planten voor de winter al aanslaan. In het voorjaar is er daarom direct al een goed resultaat. Dit spaart dus tijd.
Met een gemiddelde temperatuur van 14,0 graden tegen 13,4 normaal was mei 2022 een vrij warme maand. De zon was veelvuldig te zien en dat resulteerde in een zonnige maand met gemiddeld over het land 256 uur zon tegen 225 normaal.
Met een gemiddelde temperatuur van 17,1 graden tegen 16,2 normaal was juni 2022 een stuk warmer dan gebruikelijk. De maand was daarnaast opvallend zonnig. De zon scheen over de hele maand zo'n 60 uur meer dan normaal. Ondanks het zonnig weerbeeld was het ook natter dan gebruikelijk.
IJsdagen noorden en oosten
In het noorden en oosten is het aantal ijsdagen doorgaans groter. Zo leverde de winter van 1963 in Eelde 55 ijsdagen op en die van 1947 had daar 51 ijsdagen. Het landelijk record staat op naam van weerstation Ternaard waar de winter van 1963 in totaal 61 ijsdagen opleverde.
Er zijn wolkenvelden en zonnige perioden en het blijft droog. De maximumtemperatuur ligt tussen 13 graden in het noorden en 17 graden in het zuiden. Breekt de bewolking nog wat meer dan kan de temperatuur zomaar een paar graden hoger uitpakken.
De gemiddelde temperatuur week in maart met 6,4 °C nauwelijks af van het langjarig gemiddelde van 6,5 °C. Lange tijd leek de maand te koud te eindigen, maar de warme dagen aan het eind van de maand lieten het gemiddelde flink oplopen.
Overdag is het gemiddeld 14,8 graden en in de nacht 4,5 graden. Normaal daalt de temperatuur op vier dagen tot onder het vriespunt, maar ook wordt het vier keer warmer dan 20 graden.
In 2019 werd die temperatuur voor het eerst in Nederland gemeten: op 25 juli werd het in Gilze-Rijen 40,7 graden, een absoluut record. "Als we nu weer 40 graden zouden meten, zo kort na de vorige keer, zou dat echt een freak event zijn", zegt Kuipers Munneke.
De zomer van 2022 verraste Nederland met hitte, droogte en volop zonneschijn. Met een gemiddelde temperatuur van 18,6 graden in De Bilt waren alleen de topzomers van 2003 en 2018 nog respectievelijk 0,1 en 0,3 graden warmer. Normaal is het ruim een graad kouder met 17,5 graden.