Iemand is wilsonbekwaam als hij: de informatie over zijn ziekte of behandeling niet begrijpt;zelf niet kan beslissen;de gevolgen van een beslissing niet begrijpt.
Handelingsonbekwaamheid wil zeggen dat iemand iets niet mag, terwijl wilsonbekwaamheid inhoudt dat iemand iets niet kan, de gevolgen ervan niet overziet, het niet snapt. Wie bepaalt of en waarvoor iemand wilsonbekwaam is? Als het gaat om zorg bepaalt de behandelaar of een patiënt wilsonbekwaam is.
Wie bepaalt dan of je naaste wilsonbekwaam is? Huisarts, verpleeghuisarts en andere medisch specialisten zoals een tandarts mogen wilsonbekwaamheid vaststellen als het gaat om de medische behandeling van hun patiënt. Ze mogen niet bepalen of je naaste nog kan beslissen over, bijvoorbeeld, de verkoop van het huis.
In principe beoordeelt de behandelend arts de wilsbekwaamheid van zijn of haar patiënt. Een wilsbekwaamheidsbeoordeling is altijd een medische en geen juridische beslissing.
Als iemand wilsonbekwaam is (geworden), vraagt de arts aan een vertegenwoordiger van de patiënt om beslissingen te nemen. De patiënt kan daar van tevoren iemand voor aanwijzen. Heeft iemand dat niet gedaan, dan is een familielid de wettelijk vertegenwoordiger. Bijvoorbeeld een echtgenoot, een ouder of een kind.
Iemand is wilsonbekwaam als hij de informatie van de arts niet (meer) kan begrijpen en afwegen, niet begrijpt wat de gevolgen van zijn besluit zijn en/of geen besluit kan nemen. Wilsbekwaamheid is afhankelijk van de context en de vraag die gesteld wordt.
Door dementie raakt iemand op een gegeven moment wilsonbekwaam. Dit betekent dat de persoon met dementie de gevolgen van zijn handelen of beslissingen niet meer goed kan overzien.
Wanneer u of uw naaste wilsonbekwaam wordt bevonden en er is geen levenstestament of volmacht opgesteld, dan krijgt u met de kantonrechter te maken. Een bewindvoerder of curator wordt dan verantwoordelijk voor financiële zaken. Voor medische zaken kunt u worden bijgestaan door uw partner of naaste familie.
Je bent niet perse wilsonbekwaam, wanneer je bewust kiest om een advies van de dokter niet op te volgen. Belangrijk is dat je de informatie begrijpt en een overwogen keuze kunt maken. En dat je de gevolgen van je beslissing kunt beoordelen en overzien. Als je een bewuste beslissing kan nemen, ben je wilsbekwaam.
In het algemeen geldt: heb je langer dan 5 jaar een handeling niet meer verricht dan ben je niet meer bekwaam. Je zult je dan onder begeleiding van bijvoorbeeld een docent of collega eerst weer de handeling eigen moeten maken. Daarna ben je weer bekwaam.
De wetgever heeft bepaald dat de wilsbekwaamheid van een cliënt ter zake moet worden beoordeeld door een deskundige zorgverlener. Deze deskundige zorgverlener moet de beoordeling verrichten conform de gangbare richtlijnen(artikel 3 lid 2 Wzd).
De Wzd (artikel 3 lid 2) bepaalt dat degene die de wilsonbekwaamheid van een cliënt beoordeelt daartoe deskundig moet zijn en daarbij overeenkomstig de gangbare richtlijnen te werk moet gaan. In de Memorie van Toelichting bij de Wzd staat dat deze deskundige geen arts hoeft te zijn.
Iedere persoon is in principe handelingsbekwaam. Dat wil zeggen dat iedere persoon rechtshandelingen kan verrichten. Handelingsonbekwaam zijn minderjarigen en onder curatele gestelden. Als een handelingsonbekwaam iemand een rechtshandeling verricht is die handeling vernietigbaar.
Wanneer is iemand handelingsonbekwaam? De wet onderscheidt twee groepen van personen die handelingsonbekwaam zijn: minderjarigen, dat is iedereen die jonger is dan 18 jaar; meerderjarigen die onder curatele zijn gesteld.
Wanneer iemand 18 jaar of ouder is, is hij meerderjarig. Volgens de wet is hij dan ook handelingsbekwaam. Dat betekent dat hij zelfstandig rechtshandelingen mag verrichten en daar ook verantwoordelijk voor is. Hij mag dingen kopen, een contract afsluiten, geld lenen, trouwen, scheiden etc.
Iemand kan niet meer zelf handelen
Hij of zij is handelingsonbekwaam. De wet kent een oplossing voor deze situaties: de persoon wordt door de rechter onder curatele gesteld; of. over de bezittingen van de persoon wordt door de rechter een beschermingsbewind ingesteld.
Uit deze onderzoeken blijkt dat schizofrenie niet gelijk staat met wilsonbekwaamheid, waarbij patiënten voor- en nadelen niet redelijk kunnen waarderen en/of niet zelfstandig kunnen beslissen over deelname aan weten- schappelijk onderzoek.
Een handelingsonbekwame kan geen onaantastbare rechtshandelingen verrichten. Dit betekent dat de rechtshandelingen die toch worden verricht aantastbaar zijn. Ze kunnen nietig zijn, maar ook vernietigbaar. Als het gaat om een overeenkomst, kan deze vernietigd worden indien die is gesloten door een handelingsonbekwame.
Onderzoek en diagnose
De diagnose dementie kan onder andere gesteld worden door de huisarts of op de geheugenpolikliniek. De huisarts bepaalt of de patiënt verwezen wordt naar een geheugenpoli.
Heeft je naaste niets geregeld en is ze wilsonbekwaam, dan is voor financiële zaken een beschermingsbewind of curatele nodig. De kantonrechter is de persoon die de vertegenwoordiger benoemt. Zowel beschermingsbewind als curatele zijn ingrijpende maatregelen om de belangen van je naaste te beschermen.
Een notaris zal aan een dergelijke verkoop van de woning zonder de vereiste toestemming zijn medewerking niet verlenen. Als uw echtgenote op het moment van verkoop nog wilsbekwaam is, kan zij rechtsgeldig mee tekenen en kunt u dus gewoon de woning verkopen.
Kunt u niet meer zelf beslissen, dan beslist uw vertegenwoordiger zoals u dat zou willen. Hij is wettelijk verplicht om als goed vertegenwoordiger te handelen. Doet hij dit niet, dan kan de hulpverlener in uw belang anders besluiten of een andere vertegenwoordiger aanwijzen.
Het centrale thema is wilsbekwaamheid. Want als de cliënt een beslissing begrijpt, mag hij zelf beslissen. Aan de begeleider de taak om hem te ondersteunen bij de beslissing.