Zowel voor boeren als edelen was het wassen voor de maaltijd een belangrijk ritueel, vooral omdat mensen vaak met hun handen aten. Het wassen van de handen was een belangrijk sociaal ritueel in de middeleeuwen en werd ook afgebeeld in middeleeuwse kunst.
Afgezien van het menstruatiebloed was de middeleeuwse mens misschien wel schoner dan wij. De middeleeuwen staan bekend als een duistere tijd vol ziekte, dood, verderf en viezigheid. Mensen gooiden hun afval gewoon op straat, tandenborstels en zeep waren non-existent, en wie de puberteit haalde was een uitzondering.
Mensen hadden toen nog geen stromend water in hun huizen. Een douche aanleggen kon eigenlijk nog niet. Mensen wasten zich meestal met koud water. Tot zo'n vijftig jaar geleden gingen kinderen één keer per week in bad.
Grondstoffen voor zeep
Wie aan schoon denkt, denkt aan zeep en shampoo. Zeep kan gemaakt worden van kaliloog en dierlijk vet. Planten kunnen vervolgens gebruikt worden om een lekkere geur toe te voegen aan de zeep, zoals lelie, agave, jasmijn maar bijvoorbeeld ook de karmozijnbes, klimop en koekoeksbloem.
Zo kookt en poetst ze, maalt het graan, brouwt het bier en helpt ook bij de graanoogst. Maar ze werkt ook op het land, ze ploegt, zaait en oogst, vaak in slechte weersomstandigheden. De vrouwen uit lagere standen, zowel in de stad als op het land, hebben hetzelfde slechte leven als hun man.
Kerk werd gebruikt voor zondige activiteiten
Veel geliefden zochten hun toevlucht in de kerk, die een groot deel van de dag leeg was. Volgens de Amerikaanse mediëvist Ruth Mazo Karras was de kerk zelfs het equivalent van de achterbank van de auto, waar miljoenen van haar landgenoten hun eerste keer beleefden.
Vrouwen werden veelal jeugdig en rond weergegeven, met een slanke taille, hoge konische borsten en gewelfde heupen. Dit laatste was vooral om uiting te geven aan hun destijds voornaamste missie in de maatschappij: het moederschap.
Rijke en in de stad levende mensen hadden in de Middeleeuwen een grotere kans op loodvergiftiging. Tegenwoordig heeft rijkdom doorgaans een goede invloed op de gezondheid. Dankzij een goedgevulde portemonnee kun je sporten, gezond voedsel kopen en gaan wonen in een buurt met veel groen en weinig verkeer.
De huizen in de stad waren gebouwd van: steen, hout, gedroogde klei of leem of van baksteen. Vaak waren de huizen van hout op een fundering van steen. Voor de rijken waren de huizen helemaal van steen. De daken waren soms belegd met leisteen of pannen, maar zeker tot 1400 veel vaker met riet.
De Franse lijfarts Ambroise Paré sprak klare taal toen hij in 1568 de sluiting van alle – op dat moment zeer populaire – badhuizen in het land propageerde. Zoals veel andere artsen in Europa zocht hij wanhopig naar een verklaring voor de vele pestepidemieën waaraan sinds 1347 miljoenen Europeanen waren bezweken.
Vroeger wasten mensen hun haren niet met shampoo, maar met gewone stukken zeep. Niet erg fijn, want de combinatie van hard water en sterk ontvettende zeep zorgde ervoor dat er altijd wel een restje zeep achterbleef.
Middeleeuws menu: hutspot, klont en pap
Naast brood en pap aten mensen in de middeleeuwen veel bonen en peulvruchten. Van melk maakten ze de 'luxeproducten' boter en kaas. Om eten langer te bewaren, werd het gedroogd, gerookt, gezouten, gezoet, bewaard onder vet of werd er zuur en zwavel aan toegevoegd.
Bovendien werd er niet met goed geurende zeep zoals wij die vandaag kennen gewassen. De kleding werd eerst geweekt in loog (water dat door zwartgeblakerd hout sijpelde, vermengd met varkensvet) met een hoge alkalische waarde en vervolgens nog behandeld met urine of zure melk om de hardnekkigste vlekken weg te krijgen.
Eerst werd de vuile was in een ketel gekookt, vervolgens werden hardnekkige vlekken op het wasbord eruit geboend en tenslotte moest de was nog geslingerd worden. De vuile was werd schoon, maar de huisvrouwen hadden er schoon genoeg van.
Bij heel dik haar en weinig talg is het juist goed om je haar minder te wassen. Zeker mensen met droog haar of krullen kunnen heel gemakkelijk het aantal wasbeurten afbouwen. Maar over het algemeen kan iedereen met gemak een tot drie dagen zonder shampoo. Er is geen standaard aanbeveling.
Na de val van het Romeinse rijk begonnen de Middeleeuwen. Ze noemde deze periode de Middeleeuwen, omdat het de periode was van 1000 jaren tussen het beschaafde Romeinse rijk en de beschaafde Renaissance in. In de Renaissance waren veel mensen namelijk erg onder de indruk van de tijd van Grieken en Romeinen.
Men gebruikte er linnen, wol en leer voor, natuurlijke materialen die in de loop der tijd gemakkelijk vergingen en geen sporen achterlieten. Zij spinden zelf het garen en weefden de stoffen waarvan zij hun kleding maakten. Ook werd vilt gemaakt bijvoorbeeld voor hoeden en winterkleding.
Door de vloer op pilaren te bouwen, kon bijna de hele vloer door de rookgassen worden verwarmd. Soms werd de rook ook door holtes in de muur geleid alvorens uit het gebouw te ontsnappen, waardoor dus ook de muren werden opgewarmd.
Een middeleeuwse stad werd bewoond door mensen die hun dagelijks brood verdienden met werk dat soms ook nu nog gedaan wordt. Zo waren er bakkers en slagers, er werd gehandeld, goederen werden opgeslagen in pakhuizen en weer verder vervoerd. En er was regelmatig markt.
In de Middeleeuwen dronken we amper water, maar vooral veel bier.
Middeleeuwse voeding. Brood vormde het hoofdvoedsel, gevolgd door andere graanproducten, zoals pap. Vlees was prestigieuzer en duurder dan graan of groente. De adel liet bij speciale gelegenheden een beer (mannelijk varken) slachten.
De mensen aten vroeger van alles! Gevogelte, vlees, groenten en fruit. Eigenlijk een hele gezonde keuken. Ze aten alles wat er in de natuur voorkwam, zelfs kleine vogeltjes.
Gedurende de Middeleeuwen waren metalen kuisheidsgordels in zwang, vooral bij de vrouwen van ridders, die als zij ten strijde trokken, hun vrouwen op deze wijze seksuele omgang met mannen tijdens hun afwezigheid onmogelijk maakten: een uiterst effectieve wijze van geboorteregeling.
Iedereen heeft wel eens van de zeven schoonheden gehoord. Het is echter onbekend wie de zeven schoonheden bedacht heeft. Op internet circuleren er zelfs meerdere varianten van de lijst. Waarbij de V-vormige haargrens, molligheid, bleke huid en scheel kijken (loensende ogen) ook op de lijst staan.