Het blad laat los, omdat de aanvoer van sapstromen vanuit de wortels stagneert. Het blad krijgt geen vocht en voeding meer, waardoor het een beetje sterft en losraakt van de houten twijgen. Normaal zuigen bomen water op met hun wortels, dat water verdampt via de bladeren.
Bladeren verteren tot kruimelige, donkere bladaarde, een beetje zoals bosgrond. Die bevat minder voedingsstoffen dan compost, maar verbetert wel de bodem in je tuin. Maak op een schaduwplek een korf van kippengaas. Gooi ze vol bladeren, en maak goed nat; nat blad verteert sneller.
Ze verliezen hun bladeren om zichzelf te beschermen tegen uitdrogen. Bomen nemen met hun wortels water op en verdampen dit vervolgens via de huidmondjes in de bladeren. In de herfst en winter wordt het voor de boom echter steeds moeilijker om water op te nemen.
Veel meer blad dan voorheen
Wordt het kouder, dan moeten bomen hun bladeren verliezen. Anders zouden ze met vorst uitdrogen omdat ze geen vocht meer kunnen opnemen terwijl bladeren vocht blijven verdampen, legt Van Vliet uit. "Dat bladeren gaan vallen, wordt weer bepaald door vorst, de daglengte en temperatuur."
De eerste functie van blad is het beschermen planten (wortels) tegen de kou in de winter. De bladeren zorgen voor een extra laag op de grond, waardoor de grond minder snel bevriest. Op deze manier komen planten een koude winter makkelijker door. Een goede reden dus om je blad in je perken te lagen liggen.
Afgevallen blad verteert en wordt omgezet in opneembaar voedsel voor je planten, bomen en struiken. Als het blad tussen de heesters valt, waar verder geen onderbeplanting staat, kan het blad dus gewoon blijven liggen. Na één tot drie jaar is het volledig verteerd en omgezet in voedzame compost.
Bij koudere temperaturen hebben bomen het echter veel moeilijker om water op te nemen via hun wortels. Om te voorkomen dat bomen meer vocht verdampen dan dat ze opnemen uit de grond laten ze hun bladeren dus vallen.
In het najaar vind je een ware zee aan kleuren in het bos. De groene blaadjes aan de bomen verdwijnen in het herfst en maken plaats voor rode, oranje, gele en bruine bladeren. Omdat de zon minder schijnt, wordt de aanmaak van de bladgroenkorrels in de bladeren stopgezet.
Ze hebben huidmondjes op het blad die openstaan om koolstofdioxide (CO2) op te nemen. Maar daardoor verdampt er ook heel veel water. En als ze geen water met de wortels kunnen opnemen, lopen ze het risico uit te drogen. Dat is waarom de bomen hun blad verliezen."
Groenblijvende bomen
Bekende voorbeelden van deze bomen zijn de steeneik, laurierkers, Portugese laurier, glansmispel, Magnolia grandiflora, hulst en olijfwilg.
Bomen zijn eigenlijk grote planten. Hier zie je hoe een plant met zijn wortels water uit de grond opneemt en door de stengel, bij bomen dus de stam, naar boven brengt, naar de bladeren. In die bladeren zitten kleine openingen: de huidmondjes.En daardoor verdwijnt het water weer naar buiten.
Een gebrek aan zonlicht zorgt ervoor dat planten niet genoeg energie krijgen. Hierdoor stoppen ze met groeien, worden ze lichter van kleur en gaan bladeren verder bij elkaar vandaan staan. Een ander teken is als de plant sterk één richting op groeit, vaak naar een lichtbron toe.
Dat heeft alles te maken met afgelopen zomer, die bijzonder nat was. Wanneer bomen precies hun bladeren verliezen, hangt volgens natuurkundigen af van een aantal factoren: de boomsoort, de droogte, de daglengte, de lichtintensiteit en de temperatuur.
De meeste herfstbladeren doen er een jaar of anderhalf jaar over om te verteren. Uitzondering zijn eikenblad, beukenblad en plataanblad, die verteren erg langzaam en doen er twee tot drie jaar over. Afgesloten vuilniszakken zijn een goede plek waar bladeren kunnen composteren.
Valt de herfst vroeg in en vriest het al in september, dan vallen de meeste blaadjes al in oktober. Verloopt september warm met veel nazomerweer en is oktober ook niet koud, dan kan het zelfs tot december duren voor de blaadjes zijn gevallen.
Eén ding is zeker: je kunt je planten beter niet midden op de dag water geven. Als je dit onder de volle zon doet, verdampt het water namelijk in een mum van tijd. Ook kunnen de waterdruppels op de bladeren als een vergrootglas werken, waardoor ze kunnen verbranden.
“Als de temperatuur daalt en de dagen korter worden, breekt de boom het chlorofyl af – het bladgroen – dat in de bladeren zit. Daardoor komen voedingsstoffen vrij die de boom opslaat in stam en wortelstelsel om die in het voorjaar te gebruiken om blaadjes te laten groeien,” zegt de boswachter.
Traditioneel komt men dan al snel uit bij coniferen, maar er zijn meer mogelijkheden. Zo kunt u denken aan hulst, steeneik, Portugese laurier of verschillende rhododendrons. Groenblijvende soorten kunnen het hele jaar door structuur aanbrengen in zowel een privétuin als de openbare ruimte.
Veel gebruikte soorten groenblijvende bomen zijn onder andere: steeneiken (Quercus ilex), kurkeiken (Quercus suber), glansmispels (Photinia), groenblijvende tulpenbomen (Magnolia grandiflora), olijfwilgen (Elaeagnus ebbingei), schijnhulst (Osmanthus heterophyllus) en Portugese laurier (Prunus lusitanica).
Het water dat de boom met zijn wortels opneemt wordt weer verdampt via de bladeren. Maar in de winter zou dat betekenen dat 'ie te veel water verdampt en dat 'ie daardoor uitdroogt. Daarom laat hij dus zijn bladeren los, om uitdroging te voorkomen!
Tijdens de lente en de zomer draait de bladgroenfabriek op volle toeren en maakt de boom veel chlorofyl aan. In het najaar is er minder zon en wordt er steeds minder chlorofyl aangemaakt, waardoor het uiteindelijk opraakt.
Waardoor kleuren de bomen geel? Dat een boomblad in de herfst verkleurt, heeft alles te maken het teruglopende stofje chlorofyl, wat voor de groene kleur in het blad zorgt. In feite absorbeert chlorofyl alle kleuren licht, maar niet het groen.
Bladeren vervullen een belangrijke rol binnen het functioneren van planten, bomen en struiken. Een belangrijke functie van het blad is het laten werken van het fotosynthese proces.Daarnaast zorgen bladeren ook voor de ademhaling en het verdampen van water, wat geschiedt via de huidmondjes.
“Het hangt van je definitie van eeuwig af”, stelt de boomdeskundige. “Maar zelfs de meest regeneratieve en meest adaptieve boom zal niet bestand zijn tegen een te sterk veranderend klimaat of andere menselijke verstoring.”
Met deze naalden of schubben zetten ze net als de bladeren, zonne-energie om in suikers en stikstof en koolstofdioxide om in zuurstof. De meeste naaldbomen zijn wintergroen en gaan zowat het hele jaar door met de fotosynthese. Zo leveren ze ook het hele jaar een mooi bijdrage aan het zorgen voor genoeg zuurstof.