In de schemering verzamelen de vogels zich en vliegen naar een hoogte van 3 km of meer, waar ze slapen, zwevend in de lucht. Tegen de avond verzamelen de gierzwaluwen die geen nest hebben, zich in groepen en stijgen dan op tot een hoogte van drie tot vijf kilometer.
"Ze doen kleine dutjes van gemiddeld 12 seconden", zegt Niels Rattenborg. Tijdens deze dutjes blijft meestal één hersenhelft actief zodat de andere helft rust. Het actieve deel staat in contact met één oog. Dat blijft openstaan zodat de vogel niet tegen andere vliegende slaapkoppen aanbotst.
Voor het eerst hebben onderzoekers bewezen dat vogels tijdens hun vlucht kunnen slapen. Het zijn echter maar korte dutjes. Sommige vogels maken lange trektochten en zijn dagen, weken of zelfs maanden op rij in de lucht te vinden.
Voor een voedselvlucht is de grote albatros gemakkelijk drie tot tien dagen onderweg en legt dan zo'n duizend tot negenduizend kilometer af. Een albatros vliegt als een zeilboot. Hij zoekt steeds de meest gunstige wind op en kan met heel weinig energie enorme afstanden afleggen.
Schuilen voor de storm
Laag, in de luwte van groenblijvende naaldbomen en in dichte hagen en riet. Daar zijn ze beschermd tegen regen en wind. Daarbij geldt: hoe lager hoe warmer. Holenbroeders, zoals mezen, schuilen ook in holtes.
Het is een puur mechanische kwestie: een vogelpoot is van nature dichtgeknepen. Terwijl wij moeite moeten doen om iets vast te grijpen, gebeurt dat bij vogels vanzelf. Als ze weer weg willen vliegen, moeten ze wel moeite doen om hun klauw te openen en de tak los te laten.
Dat vogels op een poot slapen is een kwestie van energiebesparing. De poot van de vogels is niet meer dan vel over been, zo goed als geen isolatie. Via de poten gaat dus veel energie verloren, wat de reden is dan ze een poot optrekken tussen de veren. Tussen de veren is een poot goed geïsoleerd.
Het korte antwoord is ja, vissen slapen. De manier waarop ze slapen is echter totaal anders dan bij mensen, zoogdieren en de meeste andere dieren. Tijdens het slapen komen de meeste vissen in een rusttoestand waarin ze stil blijven, een lagere stofwisseling hebben, minder ademhalen en minder hersenactiviteit hebben.
Die vogels hebben thermiek nodig", zegt hij. Dat betekent dat ze warme lucht nodig hebben om op te vliegen. "En grote vogels hebben ook goed zicht nodig en oriënteren zich op de landsgrenzen.
Ze zijn tijdelijk extra kwetsbaar maar het kan nog goedkomen. Een vogel met maar één bruikbare poot – vergroeid, gebroken, ontbrekend – kan zich best redden, zoals we hier bij het vinkje zien. Maar het kost extra moeite om in balans te blijven of te landen.
Door rondjes te cirkelen in de kolom warme lucht winnen de vogels hoogte. Eenmaal hoog genoeg, glijden ze af naar een volgende thermiek om weer vervolgens weer langzaam omhoog te cirkelen. Het is een zeer energiezuinige manier van vliegen waar grote vogels, zoals gieren, arenden en ooievaars gebruik van maken.
Ook bij ongewervelde diersoorten als schorpioenen, bijen en fruitvliegjes zien onderzoekers slaap: ze hebben elke dag periodes waarin ze nauwelijks bewegen en niet meer reageren op prikkels.
De gierzwaluw is de vogelsoort die veruit het langst onafgebroken door de lucht kan zweven. Onderzoekers aan de Universiteit van Lund hebben aangetoond dat de dieren maar liefst 10 maanden aan één stuk kunnen vliegen, zonder tussenlanding om pakweg te rusten of zich voort te planten.
Het lijken misschien steeds dezelfde individuen, maar gedurende de winter zoeken koolmezen voedsel in groepen die van samenstelling kunnen wisselen. 's Nachts slapen de koolmezen individueel in nestkasten, indien die beschikbaar zijn. Zolang een koolmees niet verstoord wordt zal hij deze nestkast blijven gebruiken.
Gierzwaluwen doen het allemaal in de lucht. Volgens een recent wetenschappelijk onderzoek uit Zweden kunnen de vogels tien maanden achterelkaar vliegen, zonder te landen. Geen enkele andere vogel blijft zo lang in de lucht.
Gewervelde dieren zoals honden, katten, vissen en vogels hebben bijvoorbeeld hersenen, maar ook krabben, insecten en inktvissen. Dieren zoals ringwormen, slakken, sponzen, anemonen en kwallen hebben geen hersenen. De grote hersenen Het grootste deel van onze hersenen noemen we (niet verrassend) de grote hersenen.
Vissen hebben zich aangepast aan die omstandigheden. Ze kunnen vooral de kleuren zien die in hun natuurlijke omgeving veel voorkomen. Sommige diepzeevissen zien alleen blauw licht, andere soorten ook groen, rood en ultraviolet. Op het eerste gezicht lijken vissenogen heel anders dan de onze.
Ze kunnen met de kop omhoog drijven, met de kop omlaag, langs een blad liggen, of zelfs op hun zij op het substraat liggen. Zinken naar de bodem – veel soorten vissen rusten op of dicht bij de bodem van het aquarium als ze slapen.
Wanneer je vogel met opgezette veren (ook wel bol zitten genoemd) gaat zitten, voelt je vogel zich niet lekker. Je vogel is dan vaker ook stiller en heeft minder zin om te spelen. Je vogel kan zelfs lusteloos op de grond in de hoek van de kooi gaan zitten. Wanneer je dit ziet ga je zo snel mogelijk naar de dierenarts!
Vogels die overdag zo talrijk aanwezig zijn, zijn 's nachts grotendeels afwezig. De belangrijkst groep die zich heeft aangepast aan het leven in het donker zijn uilen. In onze streken is de kerkuil toch wel de meest kenmerkende verschijning.
De reden heeft met warmte te maken: door één poot dicht tegen het lichaam te houden, verliest de vogel zo min mogelijk warmte. Ook het dik maken heeft ermee te maken: Zo gaat er zo weinig mogelijk warmte verloren. Een vogel in rust maakt namelijk minder lichaamswarmte aan, en moet dit dus compenseren.
Naast flamigo's zijn er ook veel andere vogels die op één poot slapen. Parkieten, papegaaien, reigers en ibissen doen het ook allemaal. Ze nemen deze houding aan om dezelfde redenen als de flamingo's. De pinguïn is hierbij een uitzondering: deze zwart-witte vogel slaapt veel liever op zijn buik!
Slapen op een poot
Chileense flamingo's zijn echte groepsdieren. Als ze slapen, staan ze op een poot, de kop tussen de veren, de ogen toe. Wanneer een flamingo een been optrekt, schieten de gewrichten in de andere poot op slot. De vogel staat vervolgens als een huis.
De slaaphouding; tijdens de slaap rust de parkiet meestal op een voet. De andere voet wordt ingetrokken in de buikveren. De snavel verbergt hij in zijn licht uitstaande rugveren. De grasparkiet kan ook op beide voeten slapen.