De reflectiecirkel van Korthagen helpt je om inzicht te krijgen in jouw functioneren en om zelfstandig tot gedragsaanpassingen te komen. De reflectiecirkel bevordert een optimale leeropbrengst bij het terugblikken op een ervaring en daarmee meer persoonlijke groei.
De meestgebruikte methode om te reflecteren op je eigen handelen, bijvoorbeeld in een reflectieverslag, is de STARR-methode. STARR staat voor situatie, taak, actie, resultaat en reflectie. Als je de STARR-methode gebruikt, geef je antwoord op vragen over de situatie, taak, actie, het resultaat en de reflectie.
Deze vorm van reflecteren richt zich vooral op het methodisch handelen. Je kunt zo onderzoeken wat het effect is van de methoden die jij inzet. Reflecteren op persoonlijk beroepsmatig handelen in de maatschappelijke context. Bij deze vorm van reflecteren kijk je ook naar de context van jouw functioneren en handelen.
Door de gelaagdheid is het model van Korthagen een mooi instrument om door gericht te reflecteren te leren. Hierdoor kom je elke keer weer een stapje verder. Leren is niets anders dan uitproberen, analyseren, daarvan leren en weer uitproberen.
Reflectievragen om terug te blikken
Wat maakte dat het een succes was? Welke eigenschappen en kwaliteiten heb je hiervoor ingezet? Wat heb je over jezelf geleerd? Op welk moment voelde je je het vrolijkst?
Ideaal als reflectiemateriaal zijn aluminiumplaten welke in een zuurstofloze ruimte (inerte atmosfeer) spiegelglad gemaakt zijn en voorzien van een dunne laag doorzichtige coating . De coating voorkomt de oxidatie van het aluminium. De meeste armaturen zijn om deze reden van dit soort aluminium gemaakt.
Je sluit de reflectie af met een conclusie in het verslag waarin je vertelt wat je hebt geleerd en wat je nieuwe leerdoel is. Je hoeft niet op specifieke momenten in te gaan, maar geeft een algemene reflectie op je ontwikkeling in de afgelopen tijd.
Reflectieve vragen hebben de bedoeling iemand te beïnvloeden, bijvoorbeeld door aannames en veronderstellingen aan de orde te stellen, opties te verkennen en der- gelijke. Daarbij is het uitgangspunt dat mensen door hun ervaringen (onbewust) veel meer weten dan ze denken te weten.
Korthagen ontwikkelde in 1993 een ideaaltypisch model bevattende vijf fasen om het reflecteren te structuren naar analogie van leercyclus van David Kolb. Wat wilde ik bereiken? Waar wilde ik op letten? Wat wilde ik uitproberen?
Reflectie helpt bij het vergroten van zelfkennis, het ontwikkelen van een adequate attitude en vaardigheden en het construeren van nieuwe kennis en deze integreren in het eigen handelen. Zo blijf je leren en je handelen verbeteren.
Het stimuleert om er goed over na te denken, hoe het een volgende keer beter kan. Dit is ook het uitgangspunt van de Gibbs Reflective Cycle. Mensen leren niet alleen bepaalde situaties te begrijpen, maar leren ook goed in te schatten hoe dezelfde situatie op andere manieren benaderd kan worden in de toekomst.
Reflecteren laat leerlingen nadenken over wat ze hebben geleerd. Het is een belangrijk onderdeel van het leerproces en kan vooraf, tijdens en na het leren worden toegepast. Reflecteren gaat niet vanzelf. Als leraar moet je zorgen dat je de juiste vragen stelt om je leerlingen verder te helpen.
Zelfreflectie is een goede manier om deze bekwaamheden te ontwikkelen. Met zelfreflectie neem je de tijd om jezelf een spiegel voor te houden, om te zien hoe je bijvoorbeeld werkt, welke keuzes je maakt, welke vaardigheden je inzet en hoe dat voelt. Kritisch kijken naar je eigen handelen leidt tot meer zelfkennis.
Zelfreflecteren betekent dat je jezelf een spiegel voorhoudt om zo stil te staan bij hoe je bijvoorbeeld werkt, welke keuzes je daarbinnen maakt, welke vaardigheden je inzet en hoe dat voelt. Het draait bij reflectie altijd om jou.
Eenvoudige reflectie
Een reflectie waarmee je net onder de waterspiegel komt. Het is bijna papagaaien, je verwoordt de reflectie net iets anders dan dat de ander het zei. Deze is het gemakkelijkst om te oefenen. Alle andere vormen van reflecties noemen we ook wel 'complexe reflecties'.
Open vragen
Wat, waar, wanneer, hoe, kun je me iets meer vertellen over … Liever geen 'waarom'-vragen, deze kunnen bedreigend overkomen (ter verantwoording roepen) De kern van reflecteren is dat het niet zozeer gaat om 'waarom' maar om 'waardoor'.
Evalueren is: iets beschrijven op gedragsniveau, iets beschrijven over dat ene geval dat je hebt meegemaakt (en dus niet breder trekken naar andere situaties). Reflecteren is: de opvattingen en aannames die onder je gedrag liggen naar voren brengen.