Zandsteen is eigenlijk niet veel anders dan versteend zand. In de Heimansgroeve bij Epen in Zuid-Limburg komt een 318-332 miljoen jaar oude zandsteen aan het oppervlak. Het is daarmee in Nederland het oudste gesteente aan het oppervlak. Deze zandsteen is tijdens het Carboon in zee afgezet.
Het ontstaan van een zand is een proces van miljoenen jaren. Zand ontstaat doordat rotsen slijten door wind, stromend water en ijs. Stukken gesteente vallen naar beneden en breken in stukjes. Na de winter komt het smeltwater van gletsjers en sneeuw van de berg naar beneden.
Zand is zacht, hard, los en korrelig materiaal en een van de meest voorkomende natuurlijke stoffen op aarde. Zand bestaat uit zeer kleine stukjes steen, zandkorrels, die in grootte variëren tussen 63 micrometer en 2 millimeter.
Als zandkorrels precies uit kubusjes zouden bestaan, gaan er minimaal 125 korrels in één kubieke centimeter (korrelgrootte 2 mm) en maximaal 8 miljoen korrels (korrelgrootte 0,05 mm). Bij gemiddelde korrelgrootte (0,5 mm) zijn het er 8000. Zandwoestijnen zijn er op 1,3 miljoen km2 van het aardoppervlak.
Brekerzand beschikt over teveel fijne zanddeeltjes om te kunnen metselen. De verhouding kleine deeltjes en grove deeltjes is uit balans om goede metselmortel te maken. Metselzand is zuiver zand uit de binnen rivieren, vervolgens gezeefd, gespoeld en anders in opbouw.
Zand dat vrijwel geheel uit kwarts bestaat noemen we kwartszand. Dit zand is wit tot geel van kleur. De gele kleur wordt vaak veroorzaakt door een klein laagje roest (ijzeroxide) dat om korrels heen zit. Wanneer zand voor meer dan 99,6% uit kwarts bestaat, spreken we van zilverzand.
In het bezoekerscentrum naast het Glazen Huis te Lommel Centrum vindt men de grootste verzameling zandsoorten ter wereld, met meer dan 13.000 zandmonsters.... Zand is ongeconsolideerd (los), korrelig materiaal en een van de meest voorkomende natuurlijke stoffen op aarde.
Zand is niet magnetisch!
De kleur en samenstelling wordt bepaald door de samenstelling van het gesteente van de bergen. Zwart zand komt bijvoorbeeld van vulkanisch gesteente en wit zand bevat veel bergkristal.
Als je aan de Sahara denkt, zien de meeste mensen enorme zandvlaktes en grote zandduinen voor zich. In praktijk is echter maar 20% van deze woestijn zand. De rest is rots, steenpuin en grind.
Net als de sterren aan de hemel zijn de zandkorrels op aarde onmogelijk stuk voor stuk te tellen. Maar als je een ruwe schatting doet van het aantal zandkorrels op alle stranden en in alle woestijnen op aarde, kom je uit op ongeveer honderd triljoen - een één met twintig nullen.
Zand is steenstof. Het woord is mogelijk afgeleid van het Germaanse woorddeel "sund-" wat 'uiteen, stuk' betekent. De oorspronkelijke betekenis zou dan 'wat kleingemaakt/verbrijzeld is' kunnen zijn.
In het bodemwater van het zand wonen heel kleine dieren, sommige zelfs tien keer kleiner dan een millimeter. Dat moet ook wel, want om tussen de zandkorrels te leven moet je wel heel klein zijn. Deze groep dieren heten 'interstitiële fauna”. Interstitiële betekent in het Latijn “tussen structuren”.
Als de bliksem in zandbodems inslaat worden temperaturen bereikt tot wel 4000 graden Celsius. Ruim voldoende om de kwartskorrels, waaruit het grootste deel van het zand bestaat, te laten smelten: daarvoor is een temperatuur van ongeveer 1500 graden Celsius al voldoende.
Kanshebbers strandzand:
Drainagezand – Grof zand, maar niet zo grof als betonzand, metselzand en andere grove soorten. Niet de hele lichte kleur, maar afhankelijk van het wingebied wel wat lichter / geler. Door de grove structuur stuift het iets minder dan de hele fijne zandsoorten.
Zwart zand, ook wel tuinaarde of zwarte grond genoemd, is ongemengde grond dat vrij van puin is. Het wordt gebruikt voor ophoging en voor structuurverbetering.
Jazeker, poep van de papegaaivis om precies te zijn. Deze vissen hebben sterke gebitten, waarmee ze koraalriffen afknabbelen op zoek naar eetbare restjes. Daarbij krijgen ze grote hoeveelheden koraal in hun ingewanden. Dat wordt daar vermalen en gebleekt.
Door de stroming botsen stukjes steen en zand alsmaar tegen elkaar op waardoor ze nog kleiner worden. Onderweg verliest de rivier al heel veel zand en grind en dat zand wat overblijft komt in de zee terecht. De golven en stroming zorgen er uiteindelijk voor dat het een strand wordt.
Veelal bestaat een strand uit zand, soms uit kiezelstenen of schelpen. Sommige stranden bestaan uit vulkanisch zand en zijn zwart van kleur.
Neerslag met saharazand is een eeuwenoud verschijnsel. Vroeger kon men dit niet verklaren. Het werd toen toegeschreven aan insecten die het regenwater roodachtig kleurden. Het stond ook wel bekend als bloedregen of wonderregen.
Het Saharazand is eigenlijk geen zand, maar stof dat helemaal vanuit de woestijn naar Zeeland trekt. Er zijn ideale weercondities nodig, want na een grote storm in de Sahara moet de wind in één rechte lijn onze kant opstaan. Bij neerslag daalt het stof dan naar beneden wat zorgt voor die vieze auto's en ramen.
Zanddeeltjes zijn 0.05 tot 2 mm groot, doorgaans groot genoeg om zichtbaar te zijn. Ze voelen tussen de vingers korrelig aan.
Leemzand weegt doorgaans ruim meer dan 1500kg per m3, echter het precieze gewicht hangt af van de exacte samenstelling en regio van afkomst. Denk aan 1700-1800kg per m3.
Korrelgrootte groter dan 210, maar kleiner dan 300 mu: Matig grof zand. Korrelgrootte groter dan 150, maar kleiner dan 210 mu: Matig fijn zand. Korrelgrootte groter dan 105, maar kleiner dan 150 mu: Zeer fijn zand. Korrelgrootte groter dan 63, maar kleiner dan 105 mu: Uiterst fijn zand.
Toepassingen met Drainzand
Het laat zeer goed water door, blijft los maar is toch relatief voordelig in vergelijking met drainagegrind of andere materialen. Drainzand wordt ook gebruikt om kleigronden en andere zware grondsoorten te verschralen (luchtiger / losser te maken).