Grensoverschrijdend gedrag ontstaat vaak door een machtsverschil, waarbij één van beide partijen geen weerstand kan bieden. Bij grensoverschrijdend gedrag gaat het altijd over hoe iets ervaren wordt. Mensen verschillen namelijk in hun normen en waarden en de daarbij behorende grenzen.
Grensoverschrijdend gedrag ontstaat door een machtsverschil, waarbij één van beide partijen geen weerstand kan bieden. Het gaat hier altijd om perceptie. Voor medewerkers in de zorg kan weerstand bieden en assertief reageren extra lastig zijn omdat zij graag een goede zorgrelatie willen behouden.
Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat iemand over de grenzen van een ander. Bijvoorbeeld ongewenste aanrakingen, online berichten van seksuele aard, seksuele intimidatie of seksueel misbruik. De ander, de omgeving, maar ook die persoon zelf kan daar grote fysieke, mentale en emotionele schade door oplopen.
Dit kan zich uiten als fysieke of verbale (belediging, scheldwoorden, kwetsende uitingen,…) agressie; - maar ook: iemands werk saboteren; iemand doen falen; de eer opstrijken voor het werk van een collega; weigeren om naar het standpunt van een ander te luisteren; roddelen en kwaadspreken.
Wat zijn de gevolgen? Seksueel grensoverschrijdend gedrag kan negatieve gevolgen hebben voor de lichamelijke en mentale gezondheid. Lichamelijke gevolgen zijn lichamelijk letsel, een zwangerschap of een soa. Mentale gevolgen zijn depressieve klachten, angsten, schuld en schaamte, relatieproblemen en isolement.
Er zijn hulpinstanties waar je terecht kan voor alle vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag, ook als dit online gebeurt. Hier kun je terecht voor hulp: Een gespecialiseerde hulpverlener van het centrum seksueel geweld via: 000-0188 of via chat.centrumseksueelgeweld.nl. Blijf iemand steunen als dat kan.
“Grensoverschrijdend gedrag komt nog steeds overal en veel te vaak voor. Niet alleen op het werk, maar bijvoorbeeld ook thuis, in cafés, bij de sportvereniging, op school en op straat.
Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag? Bij seksueel grensoverschrijdend gedrag gaat het om gedrag of toenaderingen die seksueel van aard zijn en de grenzen van het slachtoffer overschrijden. Dit kan al dan niet fysiek zijn (De Haas, 2012).
Volgens het CBS zijn er jaarlijks 100.000 slachtoffers van aanranding, verkrachting en/of misbruik. Hiervan is 90% vrouw en 10% man. Wordt fysieke seksuele intimidatie zoals ongewenste aanrakingen meegeteld, dan ligt het aantal slachtoffers nog veel hoger.
Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag als er geen wederzijdse toestemming is voor de toenadering of het gedrag dat seksueel van aard is. Ook is er geen sprake van vrijwilligheid. Hiermee wordt bedoeld dat het gedrag of de toenadering door de ander niet vrijwillig wordt toegestaan.
Het Sensoa Vlaggensysteem is een in Vlaanderen ontwikkelde methodiek om seksueel gedrag in te schatten en gepast te reageren. Aan de hand van 6 criteria kan je seksueel gedrag indelen in 4 categorieën, van oké naar helemaal niet oké. Ze zijn aangeduid met verschillende kleuren vlaggen.
Kinderen vanaf vijftien maanden kunnen seksuele responsen vertonen, zoals blozen, zweten en een verhoogde ademhaling. Jongetjes kunnen een erectie krijgen, hier zijn geen volwassen seksuele gevoelens aan gekoppeld. Vanaf vier jaar kunnen kinderen gevoelens van verliefdheid omschrijven.
Seksueel misbruik bestaat uit alle seksuele aanrakingen of handelingen die een volwassene een kind opdringt. Dit varieert van begluurd worden of moeten kijken naar seksuele handelingen van de volwassene tot betasting of verkrachting.
Er is sprake van seksueel grensoverschrijdend gedrag als één van de partijen niet instemt met de uitlatingen of handelingen van de ander. Dit kan een seksistisch getinte uitspraak, betasting of aanranding zijn. Als je seksuele handelingen moet verrichten waar je niet achter staat, geef dit dan direct aan.
Kinderen kunnen seksueel misbruikt worden door volwassenen, maar ook door andere kinderen die, door hun leeftijd of ontwikkelingsstadium, een machts- of vertrouwenspositie hebben tegenover het slachtoffer. De wet onderscheidt 2 vormen van seksueel misbruik: verkrachting en aanranding van de eerbaarheid.
Grensoverschrijdend gedrag is gedrag waarmee de ander schade op fysiek, mentaal of emotioneel vlak wordt toegebracht. Vaak heeft grensoverschrijdend gedrag ook te maken met machtsmisbruik. Dit gedrag kan opzettelijk, maar ook onopzettelijk zijn, zoals een foute grap of onhandige opmerking.
Grenzen moeten vooral duidelijk en consistent zijn, wanneer je te maken hebt met iemand die jou niet respecteert. Zo'n persoon is op zoek naar de 'gaten' in je grenzen en gebruikt ze tegen je. Dus zorg ervoor dat je hem/haar assertief en duidelijk vertelt dat dit gedrag niet ok is en houd je aan de consequenties.
Wees duidelijk
Fluister het dan of gebruik gebaren; beweeg zijn of haar hand naar de plek op je lijf waar jij deze graag voelt. Of houd deze tegen waar je het aanraken niet fijn vindt. Verzin geen smoesjes om geen seks te hebben, maar wees gewoon duidelijk. Anders blijft de ander misschien aandringen.
Door grenzen te stellen geef je aan waar je limieten liggen op lichamelijk en emotioneel vlak. Iedereen heeft namelijk zulke grenzen, maar vaak worden die niet benoemd. Zorg dus dat je aan jezelf én aan anderen kan communiceren waar je oké mee bent en waar niet mee.
22% van de vrouwen en 6% van de mannen heeft te maken gehad met seksueel geweld. 11% procent van de vrouwen heeft ooit geslachtsgemeenschap tegen haar wil gehad, tegenover 1% van de mannen.
Bijna driekwart (73%) van de Nederlandse vrouwen is ooit seksueel geïntimideerd; dit komt neer op 4,3 miljoen vrouwen. De helft (51%) van de vrouwen in Nederland heeft in het afgelopen jaar situaties of omgevingen vermeden uit angst voor fysiek of seksueel geweld.