Voor de vorming van windhozen gelden specifieke voorwaarden: ze ontstaan in onweerswolken, de atmosfeer moet heel vochtig zijn. Ook is een flink temperatuurverschil nodig; op aarde moet het warm zijn, en in de hoge lucht koud. Daarnaast moet het waaien, en de windrichting moet op aarde anders zijn dan in de lucht.
Een tornado is het Engelse woord voor een windhoos, het zijn dus synoniemen. Wel zie je vaak dat het woord windhoos gebruikt wordt voor minder zware tornado's. Dat is niet terecht. Ik snap de verwarring, maar tornado's en windhozen zijn hetzelfde."
Windhozen horen tot de gevaarlijke weersverschijnselen die zich ook in Nederland kunnen voordoen. Vooral in de zomerperiode, maar soms ook in de winter, kunnen onweersbuien samengaan met windhozen. Een rotatie in de aangezogen lucht wordt dan versterkt en kan snelheden bereiken van een paar honderd kilometer per uur.
De verschillen in temperatuur en vochtigheid tussen de lucht aan het aardoppervlak en op grote hoogte in de atmosfeer moeten heel groot zijn. Bovendien moet op zo'n 10 kilometer hoogte een zeer sterke wind staan (straalstroom). In een dergelijke situatie ontstaan de enorme buienwolken die hozen kunnen bevatten.
Hoe vaak komt het in Nederland voor? Gemiddeld richten zware windhozen enkele malen per jaar zeer plaatselijk een ravage aan. Echt zware windhozen komen in ons land maar zelden voor.
De Tri-State Tornado was een tornado die op 18 maart 1925 de Amerikaanse staten Missouri, Illinois en Indiana trof. De tornado staat bekend als de dodelijkste en zwaarste tornado uit de geschiedenis van de Verenigde Staten, waarbij de windsnelheid 416 km/uur haalde.
De gemeten windsnelheden zijn meestal tussen 120 en 250 kilometer per uur en soms meer dan 400 kilometer per uur.
Bescherming. Schuilen in een badkuip tijdens een tornado is geen gekke gedachte. Inwoners van risicogebieden in de Verenigde Staten krijgen dit advies vanwege de goede bescherming die de natte ruimte biedt.
Zo ontstaat een soort draaikolk met een grote opwaartse kracht. De windhoos wordt zichtbaar omdat hij (net als de onweerswolk waar hij onder hangt) bestaat uit fijne waterdruppels. In de windhoos kan de windsnelheid oplopen tot 150 à 200 km/h. Soms zelfs nog meer.
Probeer in ieder geval nóóit weg te rijden van de storm, deze kan snelheden van wel 200 kilometer per uur bereiken dus daar is geen ontkomen aan. Het beste is om gewoon uit je auto te stappen. Zoek greppels en riolen langs de weg. Als je hier in gaat liggen ben je veilig voor naderende draaikolken.
Tornado's ontstaan altijd vanuit een onweersbui, door een groot temperatuurverschil tussen de lucht aan de grond en de lucht op grote hoogte. In de onweersbui botsen de koude (neergaande) en warme (opgaande) luchtstromingen tegen elkaar op.
De laatste keer dat we een tornado in ons land zagen is slechts een maand geleden. Op 20 mei 2022 trok een windhoos over het Limburgse Beek, nabij Maastricht.
Dit is de Nederlandse benaming voor een tornado. Het is een vertikaal wervelende luchtkolom. Ze komen het meest voor in het grensgebied tussen warme en koelere lucht.
Een orkaan is een supersterke storm, met veel wind en vaak heel veel regen. Een tornado is een wervelwind, een supersnelle rondtollende draaikolk van lucht. Tornado's ontstaan boven land, en vaak tijdens een zware onweersbui.
Waterhozen zijn kleine, trechtervormige slurfjes. Ze ontstaan boven grote wateroppervlaktes door sneldraaiende luchtbewegingen. Waterhozen zijn soms te zien onder de wolken boven de Noordzee, de Waddenzee en het IJsselmeer. Pas als een slurf het wateroppervlak raakt en water opzuigt, is het een waterhoos.
Ga naar binnen als het onweert. Binnenshuis is de veiligste plek. Maar als je geen stevig gebouw in de buurt hebt, kun je je toevlucht ook zoeken in een afgesloten auto.
Het duurt meestal enkele tientallen seconden tot 2 á 3 minuten, bij zware tornado's soms wel een minuut of 5 á 10. Een F4 of F5-tornado kan een levensduur hebben van enkele uren en kan daarbij een spoor van vernieling van zo'n 100 km veroorzaken.
Toch kan je het een en ander doen om het te beschermen. Rolluiken zijn bijvoorbeeld een ideale beschermer, op voorwaarde dat je ze jaarlijks aan een controle onderwerpt en ze goed onderhoudt. Uiteraard kies je beter ook voor stevig glas en laat je vooral enkelglas achterwege.
Tornado's komen doorgaans vooral in het centrale deel van de Verenigde Staten voor, gemiddeld zo'n duizend per jaar. De meeste zijn niet sterk, maar sommige wel. Vooral de Tornado Alley, van midden-Texas tot het oosten van Nebraska en Iowa heeft last van tornado's.
In Amerika komen vaak tornado's voor. Warme, vochtige lucht van de oceaan botst daar op droge woestijnlucht uit Mexico en koude lucht uit Canada. In Nederland is de kans op zo'n verwoestende storm erg klein, omdat de omstandigheden hier anders zijn.
Mart Verhees maakte de dodelijkste tornado in Nederland van nabij mee. Het is even geleden, maar ook Nederland is ooit getroffen door een hevige tornado. Het was op 25 juni 1967 nabij Chaam en Tricht. Als negenjarig jongetje zag Mart Verhees het van dichtbij gebeuren.
"Ieder jaar hebben we zo'n vijf tot tien windhozen boven land. Het zou iets meer kunnen worden, maar dan hebben we het over aantallen van tien tot vijftien per jaar."
Een enkele keer bereikt ook in Nederland of België een windhoos de kracht van een sterke (Amerikaanse) tornado, zoals op: 1 augustus 1674 met grote verwoestingen op vele plaatsen in Nederland; zie de storm van 1 augustus 1674. 10 augustus 1925 in Borculo; zie: stormramp van 1925.
In België komen jaarlijks gemiddeld 3 tot 5 hozen tot ontwikkeling. Een van de belangrijkste tornado-situaties in onze streken was die van 25 juni 1967.