Een onderzeese of submariene vulkaan is een vulkaan die zich onder het wateroppervlak van een oceaan bevindt. Submariene vulkanen worden verantwoordelijk gehouden voor ongeveer 75% van de jaarlijkse totale magma-uitstoot.
Een submariene of onderzeese uitbarsting of eruptie is een uitbarsting van een submariene vulkaan. Zulke uitbarstingen worden gekarakteriseerd door de uitbarsting van lava onder een watermassa, zoals een meer, een zee of een oceaan.
Er zijn drie typen vulkanen die het meest voorkomen: de schildvulkaan, de stratovulkaan en de sintelkegel.
NASA- wetenschappers schatten dat er bijna 1,5 miljoen onderwatervulkanen zijn, duizend keer meer dan de 1500 actieve terrestrische vulkanen, met bijna 75.000 van deze vulkanen die een kilometer boven de zee uitstijgen .
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
Dode, slapende en actieve vulkanen
Al deze vulkanen, zowel op aarde als op andere planeten, worden ingedeeld in dode, slapende of actieve vulkanen. Een dode vulkaan is al lange tijd inactief en wordt ook niet meer actief, terwijl een slapende vulkaan wel weer actief wordt en een actieve vulkaan op dit moment actief is.
Een submariene vulkaan kan ontstaan door vulkanisme boven een hotspot of bij een mid-oceanische rug. De meeste van deze vulkanen zijn dan ook gelokaliseerd op of nabij plaatranden en tektonisch actieve regio's. De voet van submariene vulkanen bevindt zich op de oceaanbodem, op minimaal 1000 meter diepte.
Het magma heeft een temperatuur van meer dan 1000 graden Celsius. Op zwakke plekken in de aardkorst, kan dit magma naar boven komen. Hier kan een vulkaan ontstaan. Als magma uit een vulkaan komt, noemen we het lava.
Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
Een caldeira (Portugees) of caldera (Spaans) is een grote komvormige krater, gevormd door vulkanische activiteit. Caldeira's ontstaan wanneer grote hoeveelheden pyroclastisch materiaal door een vulkaan worden uitgestoten waardoor het dak van de magmakamer niet meer ondersteund wordt.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
Op het moment dat lava aan de oppervlakte komt heeft het normaal gesproken een temperatuur tussen 700 °C en 1200 °C. De viscositeit van lava is 100.000 keer zo groot als die van water.
Wat gebeurt er als lava in de zee terechtkomt? De lava komt in het water terecht waarna er in de eerste plaats heel wat witte stoom te zien is. Op dat moment komen er ook (schadelijke) zoutzuurgassen vrij. Daarnaast is er sprake van een thermische explosie omdat de zee heel snel opwarmt.
Een vulkaanuitbarsting onder zee kan ervoor zorgen dat er een tsunami ontstaat! Bij de uitbarstingen komen ook gassen zoals koolstof- en zwaveldioxide. Deze stoffen zijn slecht voor het klimaat.
De beroemdste uitbarsting aller tijden is waarschijnlijk die van de vulkaan Vesuvius bij Napels in Italië, in 79 na Christus.
Chili staat met meer dan 1500 vulkanen op de zesde plek van de lijst omtrent landen met de meeste vulkanen wereldwijd (2017) na de Verenigde Staten, Rusland, Indonesië, IJsland en Japan.
De vulkaan op dat eiland is nog actief en kan elk moment uitbarsten! Tenerife is een vulkaaneiland in de Atlantische Oceaan. Het eiland is te herkennen aan de grote vulkaan El Teide. Ongeveer 100 jaar geleden is deze vulkaan voor de laatste keer uitgebarsten.
Een vulkaan heeft eigenlijk drie 'standen': dood, slapend en actief. Een dode vulkaan zal niet meer uitbarsten. Een slapende vulkaan is soms duizenden jaren niet meer uitgebarsten, maar kan altijd weer 'wakker worden'.
Sinds 2010 maken de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) deel uit van Nederland. De twee vulkanen daar, de Quill op Sint Eustatius en de Mount Scenery op Saba, waren de reden dat het KNMI De Zeeuw heeft aangesteld als vulkanoloog.
In Nederland liggen geen actieve vulkanen. Wél is er een dode vulkaan genaamd de ''zuidwalvulkaan''. Deze dode vulkaan bevindt zich in de Waddenzee ruim 2 km onder het aardoppverlak. Deze vulkaan is inmiddels al 160 miljoen jaar niet actie.
Hotspots zijn het gevolg van de hogere warmtestroom boven plekken waar opwaartse stroming in de mantel plaatsvindt. Doordat de plaat (die zich boven de warmere plek bevindt) beweegt, verplaatst het aardoppervlak zich ten opzichte van de hotspot.
Dit komt onder andere door de zeer variabele 'levensduur' van vulkanen (enkele maanden tot miljoenen jaren). Verder kan de term 'activiteit' op verschillende manieren worden opgevat. Sommige vulkanen veroorzaken regelmatig aardbevingen en spuwen gassen de atmosfeer in, maar ze barsten niet daadwerkelijk uit.
Voor het ontstaan van explosief gesteente draait het er om dat gasdruk zich kan opbouwen in de magmakamer. Dit gebeurd doordat dik bedekkend gesteente zonder scheuren, en magma dat bestaat uit graniet (continentale korst), ervoor zorgen dat gassen niet kunnen ontsnappen en zich opbouwen in de magmakamer.