De meeste vulkanen ontstaan aan de grenzen van de aardplaten. Waar die platen tegen elkaar botsen, of juist uit elkaar bewegen, kan gesmolten gesteente (magma) naar het aardoppervlak stromen. Diep in de aarde zijn de temperaturen extreem hoog, waardoor er magma en gassen naar boven worden gedrukt.
De combinatie van baking soda en azijn zorgt voor een reactie, waardoor de vloeistof uit de fles wil en dus omhoog komt. Je ziet zelfs wat rook uit de opening komen! Het afwasmiddel maakt het volume van de lava nog groter en de rode voedingskleurstof zorgt voor de rode kleur, zodat het net echt is.
Een vulkaan is een berg die in verbinding staat met het binnenste van de aarde. Daarbinnen is het bloedheet, zó heet dat in de mantel steen smelt. Dat vloeibare gesteente heet magma en ligt niet gewoon stil. Het klotst, borrelt en stroomt naar boven.
Vorming van magma. De meeste vaste stoffen smelten wanneer ofwel de temperatuur toeneemt, ofwel de druk afneemt. Gesteente vormt hierop geen uitzondering. Naast temperatuur en druk heeft ook de samenstelling van het gesteente invloed op het smelten.
Maar het verder afkoelen van een dikke lavastroom kan heel lang duren. Bedenk dat lava een temperatuur heeft van ongeveer 1000°C, soms wat minder soms wat meer. Berekeningen hebben aangetoond na een uur de korst van de lavastroom al afgekoeld is tot ongeveer 400°C; dat is met een tempo van ongeveer 15°C per minuut.
Ze concentreren zich vooral rondom de randen van tektonische platen en rondom mid-oceanische ruggen. Rondom de Grote Oceaan is zo'n concentratie bekend, de Pacifische Ring van Vuur, waar ook de meeste vulkanen in Indonesië, de Filipijnen, Japan, de Koerilen, Kamtsjatka en de westkust van Amerika deel van uit maken.
Helaas zijn vulkaanuitbarstingen niet te stoppen, we kunnen ons alleen voorbereiden. Een van de grootste doelen van het onderzoek naar vulkanen is het beschermen van de mensen, hun bezittingen en de infrastructuur. “Het gaat om waarschuwingssystemen en het maken van rampenplannen”, vertelt van Bergen.
De uitbarsting zal tot een einde komen, niet wanneer de magmakamer leeg is, maar wanneer het systeem opnieuw stabiel is. Dit betekent dat genoeg magma en/of gas is uitgebarst om de druk in de magmakamer te verminderen. Als de druk vermindert, zal de bewegingsnelheid van het magma in de vulkaanpijp of -spleet verlagen.
Bij de schildvulkaan wordt de kraterpijp door het dunne, hete lava opgeruimd. Bij de stratovulkaan wordt deze verstopping juist met een grote ontploffing opgeruimd. Een gevolg hiervan is dat de vulkanische assen met een grote snelheid de lucht in spuiten.
De Mauna Loa is nu weer de grootste geïsoleerde vulkaan op aarde.
Chili staat met meer dan 1500 vulkanen op de zesde plek van de lijst omtrent landen met de meeste vulkanen wereldwijd (2017) na de Verenigde Staten, Rusland, Indonesië, IJsland en Japan.
1. Vesuvius. Via de Etna is de stap richting de Vesuvius – de beroemdste vulkaan die wij kennen – snel gezet. De Vesuvius ligt aan de westkust van het vasteland van Italië.
Ze beluisterden het gerommel van een harmonische tremor: een aanhoudende trilling in de aarde. Zo'n constante trilling is niet ongewoon bij vulkanen – voordat een vulkaan uitbarst vinden vaak kleine aardbevingen plaats die de tremor tot stand brengen.
Vloeibare lava kan temperaturen tot 1500 °C bereiken. Vooral de vulkaan Kilauea in Hawaï staat bekend om zijn gloeiend hete lava. De meeste lavastromen zijn echter 800 tot 1100 °C, en de vulkaan Ol Doinyo Lengai in Tanzania produceert de 'koudste' lava ter wereld van circa 500 °C.
Soms volgen die aardbevingen elkaar zo snel op dat ze een zogenoemde vulkanische tremor creëren die doet denken aan het geluid dat bepaalde muziekinstrumenten maken. Wij mensen kunnen die bevingen echter niet horen: de frequentie is te laag om door het menselijk oor te worden waargenomen.
Sinds 2010 maken de BES-eilanden (Bonaire, Sint Eustatius en Saba) deel uit van Nederland. De twee vulkanen daar, de Quill op Sint Eustatius en de Mount Scenery op Saba, waren de reden dat het KNMI De Zeeuw heeft aangesteld als vulkanoloog.
Het magma wordt naar de opening van de vulkaankrater geperst via een grote pijp. Als het magma aan de oppervlakte komt, heet het lava. De vloeibare lava stroomt over de hellingen van de vulkaan. Als lava afkoelt, stolt het tot harde blokken steen bijna zwart van kleur.
Volcán Acatenango. Met een hoogte van 3976 meter is de Volcán Acatenango de hoogste vulkaan van Guatemala. Deze slapende variant ligt op een kleine vijftien kilometer van Antigua. Beklim de vulkaan en blijf er een nachtje op slapen.
De lavaplant: een kleine kamerplant in lavagesteente
De lavaplant is een verzamelnaam voor verschillende plantensoorten die groeien in lava. Lava (scoria) is een vulkanisch gesteente dat wordt gewonnen vanuit de aardbodem. Het bevat van zichzelf veel mineralen en is dus een ideale bodem voor de plant.
Dit zijn bijvoorbeeld sommige metalen, zoals staal en titanium en kristallen van kwarts of zirkoon.
Het is een soort kringloop, op de ene plaats komt er materiaal uit de aarde, op de andere plaats gaat er materiaal de aarde in. Het gaat dus nooit 'op' en er ontstaan geen holle plekken in de aarde.
In principe is er bijna geen lava op de aarde. Lava ontstaat namelijk pas wanneer magma het aardoppervlak bereikt. Magma zit vooral onder de aardkorst in de aardmantel. Maar slechts een klein deel van de aardmantel bestaat uit magma.