Rusten en rijzen
Vorm een bal van het deeg en leg die in een heel licht met olie ingevette kom. Dek af met een vochtige, schone theedoek of vershoudfolie en zet op een warme, tochtvrije plek. Laat het deeg rijzen tot het in volume is verdubbeld. De tijdsduur is afhankelijk van de temperatuur.
Boven én onderwarmte
Zeker bij gebak dat moet rijzen (waarbij bakpoeder of baking soda in het beslag zit, bijvoorbeeld) is boven- en onderwarmte een slimme keus. Tip: gebruik bij deze stand het liefst maar één bakplaat – of nog beter, een bakrooster, zodat de warmte er overal goed bij kan.
Rijzen is voor heel wat hobby-bakkers een groot probleem. Je kan dit proces wat versnellen door je degen in de oven te laten rijzen. - plaats je degen in de oven. Door de oven te openen zal de temperatuur zakken tot 40°C.
Over het algemeen laat je een deeg in ongeveer een uur rijzen tot het in volume verdubbeld is voordat je ermee verder gaat. Sommige broodrecepten vereisen nog een tweede rijs, die duurt vaak wat korter.
De redenen dat je het deeg meerdere keren laat rijzen zijn: Het gashoudend vermogen van het deeg is pas na zo'n 120 à 240 minuten (afhankelijk van de kwaliteit van het meel/bloem) na de start van het mengen maximaal en dat is het beste moment om het brood te gaan bakken.
Handige plekjes. De ideale rijstemperatuur is dus boven de 26°C. Zo warm is het vast niet in jouw huis.
Wanneer de oven gebruikt wordt als rijskast moet je zorgen dat de lucht in de oven voldoende vochtig is. Beter te vochtig dan te droog. Ook daar kan je werken met het afdekken van de kom waarin het deeg zit dat moet rijzen, maar tijdens de busrijs of narijs werkt dat niet goed.
Deeg laten rijzen: de narijs
Voor een normaal en relatief snel brood houd je een warme temperatuur van 20-30 °C aan. Het brood laten rijzen duurt dan ongeveer een uur zijn. Wil je het brood langer laten rijzen, dan verlaag je de temperatuur. Zorg dat je het brooddeeg opnieuw goed afdekt om uitdrogen te voorkomen.
Tijdens het rijpen van het deeg worden complexe suikers, eiwitten en vetten omgezet in eenvoudigere structuren. Simpel gezegd: stel je de suikers, eiwitten en vetten voor als een schakelketting. Laat je het deeg niet lang genoeg rijpen, dan moet jouw lichaam straks een hele ketting verteren. En dat is zwaar werk.
Normaal gesproken kan gerezen deeg niet blijven liggen, want van te lang gerezen deeg kan je geen mooi brood meer bakken. Dus moet de bakker die zijn klanten 's ochtends om acht uur van vers brood wil voorzien, bij nacht en ontij zijn bed uit om aan het kneden te gaan.
Je zet alleen de bovenwarmte aan wanneer bijvoorbeeld iets wil gratineren, zoals een ovenschotel. Of wanneer je je gebraad een krokant korstje wil geven. Onderwarmte gebruik je voor een taart of een quiche, wanneer je een goed doorbakken, krokant deeg wil krijgen. Ook ideaal als je een pizzabodem goed wil afbakken.
Een hele simpele oplossing om een grote kunststof opbergdoos te gebruiken als mini-rijskast. Plaats het bakblik met deeg op bijvoorbeeld het aanrecht en plaats daaroverheen een omgekeerde kunststof opbergdoos. Voordat je de doos omkeert spuit je nog even de doos aan de binnenkant met een plantenspuit goed vochtig.
Hoe wordt ons brood luchtig gemaakt? Met rijsmiddelen creëer je luchtbelletjes in een deeg of beslag zodat het gebak of brood luchtiger wordt. Traditioneel wordt hiervoor desem of gist gebruikt. Bij het maken van desembrood voegen bakkers geen gist toe, maar een moederdeeg.
Het belang van rijzen
Tijdens de eerste rijs heeft het deeg 40 minuten nodig om de ideale structuur te verkrijgen. Daarna geef je het deeg de gewenste vorm en is het klaar voor de volgende rijs. Tijdens deze rijs, die ook 40 minuten duurt, wordt het deeg nog zachter en smaakvoller.
Tijdens de eerste rijs ontstaan er veel en grote koolzuurgas bellen. Daar kan een zwak glutennetwerk stuk van gaan. Dat voorkom je door onder andere je deeg door te slaan. Doorslaan doe je door heel voorzichtig de luchtbellen gelijkmatig te verspreiden en een beetje lucht uit je deeg drukken.
Wanneer je met de hand kneedt moet je dit minimaal 10 minuten volhouden, liefst 15 minuten. Met een kneedmachine, die je rustig laat draaien, is dit tussen de 10 en 15 minuten.
Het opbollen zorgt ervoor dat je minder koolzuurgas in het deeg overhoudt. Je hebt met het kneden hard gewerkt aan een mooi glutennetwerk. Te veel koolzuurgas betekent instortingsgevaar! Je krijgt met opbollen meer veerkracht en rekbaarheid van je glutennetwerk.
Zout in brood heeft meerdere functies. In eerste instantie zorgt het voor meer smaak aan het brood. Zout zorgt er ook voor dat het deeg goed werkbaar is voor de bakkers. Het verstevigt de structuur van het brood, waardoor we een luchtige binnenkant en een groter volume van het brood krijgen.
Waarom wordt geadviseerd een natte theedoek op de kom te leggen waarin brooddeeg rijst? Gist in brooddeeg heeft onder andere vocht nodig om te kunnen groeien. Als je geen vochtige theedoek over de kom legt, wordt de bovenkant van het deeg droger en harder. Het deeg rijst dan minder goed.
Wat heel belangrijk is de temperatuur van het deeg en de luchtvochtigheid. De ideale temperatuur voor brood is is 25 tot 27 graden.
Tips. Als eerste, gebruik niet té veel gist. Te veel gist zal de smaak beïnvloeden van het brood, "je proeft de gist". Als tweede, gist is relatief het duurste ingrediënt bij de bereiding van het brood.
Je doet dit door hem gelijkmatig licht vochtig te maken. Vervolgens bestrooi je het mandje met voldoende bloem en verdeel je dit gelijkmatig over het hele oppervlak. Als er overal een dun laagje bloem blijft 'plakken' schudt je het overtollige bloem eruit. Als je rijsmandje goed is gedroogd, is hij klaar voor gebruik.
Een rijskast wordt gebruikt om deeg te laten rijzen. Het rijzen vindt plaats bij een goede temperatuur en een vochtige omgeving. Deze vochtige omgeving is nodig zodat het deeg niet uitdroogt en een goede structuur behoudt. Met een rijskast kunt u diverse lekkernijen klaarmaken voor in bijvoorbeeld uw bakkerij.
Deegkleed. Een deegkleed is perfect om stokbroden en vloerbroden in te laten rijzen. Door de broden in een deegkleed te laten rijzen behouden ze hun vorm omdat ze steun krijgen van de rijsdoek. Tevens kunnen ze niet aan elkaar vast plakken en doordat ze bedekt zijn droogt het deeg niet uit.