Door de extreme hitte die in minder dan een duizendste van een seconde ontstaat in een bliksemschicht, zet de lucht er zeer sterk uit en ontstaat een drukgolf die te horen is als donder. Het geluid verplaatst zich met een snelheid van 340 meter per seconde, wat zeer veel lager is dan de lichtsnelheid (300 000 km/s).
Het feit dat we bliksem en donder op een verschillend moment waarnemen, heeft te maken met het snelheidsverschil tussen licht en geluid. Licht verplaatst zich aan 300.000 km/s, terwijl de snelheid van het geluid een pak lager ligt, ongeveer 330 m/s.
De lucht rond de bliksemschicht wordt superverhit tot wel 30 000 °C, dat is 5 keer warmer dan het oppervlak van de zon. Deze plotse stijging in temperatuur zorgt ervoor dat de lucht errond sneller uitzet dan de snelheid van het geluid. Hierdoor wordt de lucht samengedrukt tot een schokgolf, die wij horen als de donder.
Tijdens zo'n bliksemflits wordt de lucht in een fractie van een seconde heel sterk opgewarmd, soms tot meer dan 10.000°C. De warme lucht zet heel snel uit, en die schokgolf verplaatst zich door de lucht als een geluidsgolf: de donder.
Licht gaat sneller dan geluid
De lichtsnelheid is ongeveer 300.000 kilometer per seconde. Het licht, de bliksemflits, is dus heel snel bij je. Veel sneller dan het geluid (de donder). Want de snelheid van geluid is ongeveer 330 meter per seconde.
Als de omstandigheden gunstig zijn kan men donder erg ver horen. Wanneer er veel bewolking is, wat vaak het geval is bij een onweer, kan het zijn dat de bliksem van op grote afstand niet zichtbaar is, maar dat wel het geluid van de donder wordt waargenomen. Omgekeerd wordt soms enkel de bliksem gezien.
Een bliksemschicht heeft gemiddeld een hoogte van 15km, zodat deze, afhankelijk van de bewolking, van op grote afstand zichtbaar kan zijn. Wanneer het geluid dan niet zo ver draagt, door bijvoorbeeld tegenwind, zal men geen donder horen.
Niet zwemmen, vissen of surfen tijdens onweer
Verlaat bij naderend onweer meren, rivieren en de zee: zwemmen, surfen en varen is dan levensgevaarlijk. Alleen boten met een afgesloten metalen hut zijn binnen veilig. Zij werken als een kooi van Faraday. Houd ramen, deuren, ventilatieopeningen, enz.
Als je binnen in huis bent, wil dat nog niet zeggen dat je geen risico meer loopt tijdens onweersbuien. Je vermijdt best alle contact met stromend water. Dus: niet douchen, geen bad nemen, je handen niet wassen en de afwas of handwas moeten ook maar even wachten. Water is een uitstekende geleider voor stroom, vandaar.
Soms word je overvallen door een onweersbui en is er geen plek in de buurt om binnen te schuilen. Dan moet je voorzichtig zijn, want een ontmoeting met een bliksem is gevaarlijk en levert vaak ernstige verwondingen op, zoals brandwonden en zenuwschade.
Er zijn verschillende soorten, ze kunnen los ontstaan, maar ook aan komen schuiven. Als het spontaan ontstaat, is dat vanwege sterke stijgbewegingen, vocht en warmte legt Grieta uit. “Een echt dikke, plotselinge bui kan in een half uur van een kleine stapelwolk tot een donderwolk uitgroeien.
Tip 1: Haal alle elektrische apparaten uit het stopcontact
Een kapotte televisie of een computercrash door blikseminslag, daar zit natuurlijk niemand op te wachten. Haal dus altijd gelijk de stekkers van alle elektrische apparatuur uit het stopcontact als het onweert. Zelfs de oplader van uw mobiele telefoon.
Hoewel een hevige donderklap dus vaak zeer angstaanjagend klinkt, is hij dus zeker niet gevaarlijk. We onthouden vooral: als u de donder vlak na een bliksemflits waarneemt, dan bent u potentieel in gevaar. Dan is het onweer immers vlakbij en bestaat de kans op een blikseminslag.
In een huis ben je ook redelijk veilig, mits je niet in de buurt van koperen leidingen of elektrische kabels bent. Ook schijnt douchen en badderen een afrader te zijn. De kans dat je geraakt wordt door de bliksem is gemiddeld 1 op 2 miljoen.
Meestal slaat bliksem in op een hoog punt. Bijvoorbeeld een kerktoren of een elektriciteitsmast. Hoge punten zitten immers het dichtste bij de negatieve lading. Woon je nu in een hoog gebouw dan hoef je je geen zorgen te maken.
Sluit ramen en deuren. Blijf weg van de ramen. Het licht van de bliksem is immers bijzonder fel en een nabije inslag kan je verblinden.
Elke blikseminslag is nu eenmaal uniek! Bij naderend onweer kun je meren, plassen en zee het best vermijden.
Als de bliksem daar in slaat, kan het raam namelijk springen door de klap en de energie van de bliksem. Ook door metalen voorwerpen (dit kan zelfs een mobiele telefoon zijn) verplaatst de elektrische lading van onweer zich erg snel. Vermijd deze dus om bliksemschade te voorkomen.
Blikseminslag kan leiden tot schade aan je woning of apparaten in huis. Als de bliksem thuis inslaat kan er brand ontstaan. Het is daarom belangrijk om je woning te beveiligen met rookmelders. De meeste schades worden veroorzaakt door overspanning (inductie).
Het is je misschien weleens opgevallen dat onweer de ene keer klinkt als geknetter en gekraak, en de andere keer meer als een soort gerommel. Zulk scherp geknetter betekent dat het onweer erg dichtbij is. Dat gezellige gerommel hoor je als het onweer iets verder weg is, of zich op grotere hoogten bevindt.
De regendruppels die tijdens zo'n onweder uit de hemel vallen zijn premium quality omdat ze heel veel stikstof bevatten. Tijdens een onweer worden er namelijk stikstofverbindingen gevormd uit stikstofgas en zuurstof, en laat stikstof nu net datgene zijn dat onze planten nodig hebben om goed te groeien.
De veiligste plaatsen om te schuilen tegen de bliksem zijn: In een gebouw, weg van de ramen.In een auto met metalen koetswerk en dak (dus geen cabrio), waarvan alle metalen delen onderling verbonden zijn. Die fungeert dan als de zogenaamde kooi van Faraday.
Licht gaat sneller dan geluid
De lichtsnelheid is ongeveer 300.000 kilometer per seconde. Het licht, de bliksemflits, is dus heel snel bij je. Veel sneller dan het geluid (de donder). Want de snelheid van geluid is ongeveer 330 meter per seconde.
Code geel betekent dat er plaatselijk kans is op onweer met intense regenval, hagelbuien en/of hevige rukwinden, die lokaal overlast of schade kunnen veroorzaken. Code oranje betekent dat er die dag verspreid kans is op hevig onweer met mogelijk overlast op verscheidene plaatsen.