Gemeenten en provincies hebben eigen inkomsten en krijgen geld van de Rijksoverheid. De eigen inkomsten komen uit belastingen en bezittingen, zoals een gemeentelijk havenbedrijf. Via het gemeentefonds,
Voor elke gemeente geldt dat de kosten voor 'Sociale Voorzieningen en Maatschappelijke Dienstverlening' veruit het grootst zijn. Onder die 'hoofdfunctie' vallen onder andere de bijstandsuitkeringen, sociale werkvoorziening, thuiszorg en jeugdzorg. 1C 'Uitkeringen Gemeentefonds' is meestal de grootste inkomstenbron.
3.1 Toename sociale uitkeringen groter dan in voorgaande jaren. De uitkeringslasten van de sociale uitkeringen kwamen in 2023 uit op 218,0 miljard euro, tegenover 195,9 miljard euro in 20223). Hiermee is de toename beduidend groter dan in de voorgaande jaren.
Met het financieringstekort van € 1.415 miljoen is de netto schuld van gemeenten opgelopen naar € 31,8 miljard. Daarmee bedraagt eind 2023 de netto schuld € 1.773,- per inwoner.
Gemeenten kunnen voor leningen bij elke kredietwaardige bank terecht. Ook kunnen ze lenen bij de Waterschapsbank en de provincie.
Gemeenten en provincies hebben eigen inkomsten en krijgen geld van de Rijksoverheid. De eigen inkomsten komen uit belastingen en bezittingen, zoals een gemeentelijk havenbedrijf. Via het gemeentefonds, provinciefonds en speciale uitkeringen krijgen gemeenten en provincies geld van de rijksoverheid.
60% van het Rijk
De gemeente krijgt ongeveer 60% van haar inkomsten van het Rijk. Afhankelijk van het aantal inwoners, de oppervlakte en een aantal speciale omstandigheden krijgt elke gemeente een bijdrage uit het zogeheten Gemeentefonds: de algemene uitkering.
Van alle gemeenten had Amsterdam eind 2022 met 9046 euro het hoogste eigen vermogen per inwoner.
Uit de cijfers blijkt dat Sint-Truiden, Hasselt en Borgloon de hoogste schuldenlast hebben. Opvallend: van alle steden en gemeenten is Sint-Truiden zelfs de slechtste leerling van de klas met een schuldenlast van 3.465,74 euro schuld per inwoner.
De meest bekende oorzaken zijn dat mensen in de schulden raken door een te laag inkomen, werkloosheid of bij dakloosheid. Toch overkomt het ook mensen die in principe voldoende inkomen hebben.
De meerderheid van de Amerikanen die sociale diensten ontvangen zijn kinderen. Zij vormen 41% van alle gebruikers van bijstand. 50% van de ontvangers van bijstand zijn Amerikanen tussen de 18 en 64. Slechts 12% van de Amerikanen die hulp ontvangen zijn senioren (65 en ouder).
Van elke 100 euro die wordt uitgegeven, vloeit 38 euro naar de pensioenen en uitkeringen. De pensioenen en ouderenzorg zijn veruit de grootste uitgavenpost in ons land. In totaal ging het in 2023 om ongeveer 59,1 miljard euro, ruim een zesde van alle overheidsuitgaven.
Gemeenten krijgen minder geld uit het gemeentefonds als ze veel vermogen hebben om belastingen te heffen. Het vermogen bestaat uit de WOZ-waarde van onroerende zaken in de gemeente, berekend tegen een tarief dat voor alle gemeenten hetzelfde is. Meer hierover staat op de pagina Gemeentelijke belastingen.
De overheidsfinanciën zijn alle inkomsten en uitgaven van de Rijksoverheid. De inkomsten van de overheid bestaan vooral uit de belastingen en premies die burgers en bedrijven betalen. De overheid geeft dit geld uit aan voorzieningen zoals scholen, wegen en ziekenhuizen.
Uitkeringen per inwoner
De gemeenten ontvangen in 2021 uit het gemeentefonds € 32.817.467.000. Per inwoner komt de uitkering uit op een landelijk gemiddelde van € 1.886 per inwoner. Ten opzichte van 2020 betekent dit een mutatie van ‒ € 43 per inwoner.
Gerelateerde onderwerpen. De VNG maakt jaarlijks bekend hoe het gesteld is met de financiële gezondheid van gemeenten. Dat doen we op basis van de openbare cijfers IV-3 van de jaarrekeningen. Gemeenten kunnen zelf de actuele financiële conditie in beeld brengen via de 'Houdbaarheidstest gemeentefinanciën'.
In slechtere economische tijden dalen tijdelijk de belastinginkomsten.Dan leent het Rijk geld om alsnog alle uitgaven te kunnen doen: de staatsschuld loopt nu op. Dat is de schuld van alleen de Rijksoverheid.
Pekela is met een gemiddeld inkomen van 25.800 euro per jaar de 'armste' gemeente van Nederland. Wel steeg het Pekelder gemiddelde inkomen met bijna duizend euro. Stadskanaal staat op plek 2 met een gemiddeld jaarinkomen van 26.500 euro.
In Noord-Holland wonen relatief de meeste miljonairshuishoudens (3,8 procent). Daar liggen ook de drie gemeenten met het hoogste aandeel miljonairs: Bloemendaal (23 procent), Laren (21 procent) en Blaricum (18 procent).
Magreta Femmy (Magreet) Moret-Wessels Boer (Ruinerwold, 14 juni 1939) is een Nederlands grootgrondbezitter. Moret heeft 1012 percelen grond in Drenthe, Friesland, Overijssel en Groningen met een oppervlakte van duizenden hectares in haar bezit (2.246 hectare in 2020).
Het salaris van een ambtenaar ligt gemiddeld tussen de € 3.000 en € 4.800 bruto per maand. Dit komt neer op een jaarsalaris tussen de € 36.000 en € 57.600 euro op basis van een fulltime dienstverband.
Meer dan zestienhonderd organisaties en instanties maken deel uit van de overheid. Daar horen de twaalf ministeries bij, de twaalf provincies en de 342 gemeenten. Maar ook zelfstandige bestuursorganen zoals de Huurcommissie horen tot de overheid.