Een manier om te differentiëren is het bieden van extra instructie aan de leerlingen die dat nodig hebben. Na de klassikale instructie geeft de leerkracht extra instructie of oefeningen aan deze leerlingen. De andere leerlingen werken intussen zelfstandig.
Differentiatie kan opgedeeld worden naar doelstelling en naar organisatievorm. De twee mogelijke doelen van differentiatie zijn convergente en divergente differentiatie. De twee belangrijkste organisatievormen zijn het heterogeen en homogeen groeperen van leerlingen.
Een definitie. Differentiatie in het onderwijs is de manier waarop een docent bewust, positief en planmatig omgaat met de cognitieve, metacognitieve, motivationele en culturele verschillen tussen lerenden en daarop zijn of haar onderwijs afstemt.
Leerlingen zeggen dat ze veel leren als ze extra uitleg krijgen wanneer ze iets moeilijk vinden en als ze extra opdrachten krijgen wanneer ze iets makkelijk vinden. Het is belangrijk om te weten welke onderwijsbehoeften leerlingen hebben en de les daar op aan te passen.
Men spreekt over differentiatie als er een nieuwe schakel in de bedrijfskolom wordt toegevoegd. Een voorbeeld van differentiatie is als een groothandel het transport naar haar afnemers uitbesteedt aan een transportonderneming.
Reteaching is het (achteraf) herhalen van essentiële elementen uit het klassikale aanbod aan de leerlingen die dit nodig hebben. Pre- en reteaching hebben een steeds grotere plaats in onderwijs aan taalheterogene groepen vanwege de positieve invloed op de leerprestaties.
Differentiatie in je les geeft al een wereld van verschil. Juist ook in grote (onrustige) klassen met grote verschillen in niveau. Leerlingen worden namelijk rustiger en leren beter als je aansluit bij hun behoeften en hun niveau.
Een didactische werkvorm is de activiteit die een docent met leerlingen/studenten uitvoert om hen iets te leren. Bekende werkvormen zijn: rollenspelen, leergesprekken en presentaties. Activerende werkvormen zijn werkvormen waarbij de leerling/student zelf actief kennis en vaardigheden verwerft.
Niveaudifferentiatie
Leerlingen krijgen instructie in verschillende niveaugroepen of leerlingen die het al snappen krijgen een verdiepingsopdracht. Je brengt gelaagdheid aan in je opdrachten.
De leerkracht vertelt de kinderen wat ze aan het eind van de les kunnen. Daarna introduceert de leerkracht de nieuwe stof stapsgewijs, met gebruik van voorbeelden. Hij controleert regelmatig of de leerlingen de stof begrijpen. Zonder lesdoel maken leerlingen werk, mét lesdoel zijn leerlingen gericht op leren.
Verlengde instructie geef je in een subgroep. Vaak is die subgroep homogeen: elke dag dezelfde leerlingen die dezelfde stof krijgen. Echter: voor de ene leerling is verlengde instructie op die dag helemaal niet nodig; voor de ander wel. Stel daarom variabele subgroepen (meervoud!)
Bij interne differentiatie worden de functies in een organisatie gegroepeerd tot eenheden op basis van de fase of aard van de werkzaamheden in het productieproces. Het resultaat hiervan is dat de organisatie ingedeeld wordt naar proces of functie.
Differentiëren is moeilijk
Wanneer een docent differentieert houdt hij of zij rekening met de diverse leerbehoeften van leerlingen en probeert daarbij iedere leerling zo goed mogelijk te laten leren. Uit eerder onderzoek is gebleken dat differentiëren moeilijk is voor docenten en dat ze het te weinig doen.
Vraag de leerlingen naar relevante voorkennis. Laat alle leerlingen opschrijven wat ze weten, laat het in duo's overleggen of bespreken en bespreek uiteindelijk klassikaal. Op deze manier zet je alle leerlingen aan het denken en aan het werk.
Een didactische werkvorm is een belangrijk onderdeel van de manier waarop de leerkracht de onderwijsleersituatie vormgeeft. Je hebt als leraar verschillende doelen met je les en middels de didactische werkvormen streef je ernaar om die doelen te bereiken.
De hoog presterende leerlingen worden opgemerkt door hun goede werkhouding, op tijd klaar, goed verzorgd werk, goede cijfers. Volwassenen zien hun A scores, merken dat ze snel de schoolse procedures oppakken. Sommige denken dat dit de begaafde leerlingen zijn, omdat zij boven de groep uitsteken.
Zowel laag als hoog presterende leerlingen worden zo gestimuleerd om voor henzelf een zo hoog mogelijk niveau te behalen. Hierdoor nemen bij divergente differentiatie de verschillen tussen goed en minder presterende leerlingen toe.
Preteaching is een manier om rekening te houden met de verschillen tussen leerlingen, een vorm van differentiatie in het onderwijs. Het werkt preventief en zorgt voor meer zelfvertrouwen bij de betreffende leerlingen. Preteaching kan ook ingezet worden voor kinderen met een stoornis, zoals dyslexie en dyscalculie.