Het is vaak niet zichtbaar dat iemand zichzelf beschadigt. Specifieke signalen zijn littekens van bijvoorbeeld snij-en brandwonden, het dragen van bedekkende kleding (bijvoorbeeld lange mouwen in de zomer) en het niet meedoen bij activiteiten waarbij iemand zich om moet kleden, zoals sporten en zwemmen.
Er zijn vele vormen van automutilatie, zoals snijden, krassen en branden van de huid, hoofdbonken of het uittrekken van haar. Automutilatie kan blijvende littekens veroorzaken. Ook krijg je last van gevoelens van waardeloosheid, schuld en zelfhaat.
Zelfverwonding of automutilatie is wanneer je jezelf opzettelijk pijn doet of letsels toebrengt, bijvoorbeeld door in je armen te krassen met een scherp voorwerp, met je vuist herhaaldelijk tegen de muur slaan, jezelf voor de kop slaan…
Vormen van zelfbeschadiging zijn snijden, krassen, krabben, branden, haren trekken, hoofdbonken, schadelijke stoffen innemen, of voorwerpen in het lichaam brengen. Andere termen die je kunt tegenkomen in plaats van de term zelfbeschadiging zijn 'zelfverwonding', 'zelfverminking', 'auto-agressie' en 'automutilatie'.
Jezelf verwonden voelt voor sommige mensen fijn. Het werkt tijdelijk en daarom kan het ook verslavend zijn. Een andere reden waarom het verslavend werkt, is omdat je lichaam hormonen aanmaakt tegen de pijn: endorfine. Omdat je lichaam daaraan went, moet je jezelf steeds meer en vaker pijn doen.
Gevolgen voor de cliënt
Iemand die zichzelf beschadigt kan zich bijvoorbeeld somber, boos of angstig voelen. Zelfbeschadiging heeft als functie dat die problemen naar de achtergrond verdwijnen. Iemand krijgt meer rust en minder chaos in het hoofd. Iemand kan ontspannen of iets of juist niets meer voelen.
Zelfbeschadiging is een manier om uiting te geven aan de boosheid, de pijn en en het verdriet. Het kan even de druk verlichten. het is niet zo dat iedereen die zichzelf pijn doet ook kampt met gedachten aan zelfmoord. Maar het kan wel.
Je kunt jezelf wel leren er anders mee om te gaan. Om met de drang jezelf te beschadigingen om te gaan, zal je alternatieven moeten zoeken. Op het moment dat je de neiging voelt om jezelf te gaan beschadigen, zal je iets anders moeten gaan doen. Bijvoorbeeld muziek luisteren, iets tekenen of gaan sporten.
Zelfbeschadigend gedrag heeft gevolgen op de korte en lange termijn. Op de lange termijn nemen de negatieve gevoelens weer toe en volgt ook de confrontatie met de lichamelijke gevolgen en eventuele complicaties van de beschadiging.
Om de zelfbeschadiging te stoppen, is het belangrijk dat je kind leert praten over zijn of haar problemen. Professionele hulp kan daarbij zeker helpen. Al voelt het soms als een drempel om hulp in te roepen.
Praat over het waarom van de zelfbeschadiging.
Het gaat niet over wat je doet, zoals jezelf snijden, maar over de emoties die erachter liggen en je helpen om met dingen om te gaan. Door de oorzaak van het gedrag te achterhalen, kunnen jij en je vertrouwenspersoon een stap vooruit maken.
Praat erover, zoek hulp. Je hoeft het niet alleen te doen. Als je nu hulp nodig hebt kan je bellen naar 0800-0113 of chatten met onze hulplijn. Deze is 24/7 open.
Zelfverwonding wordt soms gezien als een manier van aandachttrekkerij maar dat is het zeker niet. Jongeren die zich zelf verwonden houden dit over het algemeen geheim, ze schamen zich er voor en zijn bang voor ontdekking omdat ze meestal op onbegrip stuiten.
Jezelf snijden om maar wat te voelen. Of om even helemaal niets te voelen. Naar schatting doet 1 op de 6 jongeren het weleens.
Volgens klinisch psycholoog Baetens is zelfbeschadiging besmettelijk en social media zorgt ervoor dat het besmettelijker dan ooit is.
Jezelf bijten als uiting van een te hoog opgelopen spanning. Spanning die zo onverdraaglijk is dat je er wanhopig van wordt. Misschien is het af en toe zo erg dat je wel eens aan de dood denkt.
Een klein oppervlakkig wondje kunt u spoelen, drogen en daarna met een pleister afdekken. Laat andere wonden door de huisarts beoordelen. De huisarts zorgt er zoveel mogelijk voor dat de wondranden tegen elkaar aan liggen. Dan stopt het bloeden sneller en geneest de wond sneller.
Dit kan met behulp van psychotherapie. Afhankelijk van de oorzaak en ernst kunnen hiernaast verschillende medicijnen worden voorgeschreven, zoals antidepressiva (SSRI), antipsychotica en stemmingsstabilisatoren. Als patiënten geen pijn ervaren bij de zelfverwonding kan het medicijn naltrexon worden voorgeschreven.
Bij kleine schrammen, snijwondjes of open wondjes stopt het bloeden normaal gezien vanzelf na enkele minuten. Bij hevig bloedende wonden kunt u gedurende een tiental minuten een kompres of schoon doekje tegen de wond drukken om het bloeden te stelpen. Als de wond dan nog blijft bloeden, gaat u beter naar de dokter.
Doordat de cellen in de basale laag zich voortdurend delen en deze uiteindelijk aan de bovenkant afschilferen, vernieuwt de opperhuid zich ongeveer één keer per maand. Het vermogen tot aanmaak van nieuwe cellen in de basale laag, maakt dat de huid bij een verwonding vrij snel dichtgroeit.
Diepe snijwonden (veroorzaakt door lange, dunne, scherpe objecten zoals spijkers of een mes) kunnen bedrieglijk zijn omdat de wond vaak aan de oppervlakte klein is, terwijl er wel ernstige schade aan onderliggende weefsels kan zijn.
Jezelf beschadigen wordt binnen de Islam over het algemeen beschouwd als 'haram', of verboden. Hieruit kun je concluderen dat jezelf snijden volgens Islam ook niet is toegestaan.
Er zijn ook minder onschuldige vormen van nagelbijten. Niet zelden is het gevolg van dwangmatig nagelbijten dat er wondjes, bacteriële infecties en misvormingen ontstaan. Hier is sprake van een milde vorm van automutilatie, een medische aandoening die behandeld dient te worden.