Een regeerakkoord of coalitieakkoord is in Nederland een overeenkomst tussen de fracties van twee of meer politieke partijen in het parlement die een coalitieregering vormen.
Een coalitie is een verbond van twee of meer groeperingen, partijen of staten. In het bijzonder wordt het woord gebruikt voor een verbond van politieke partijen die dan in een volksvertegenwoordiging samen een meerderheid van de stemmen hebben. Op nationaal niveau spreekt men dan van een regeringscoalitie.
De formateur benadert vervolgens, in overleg met onderhandelaars van de toekomstige coalitie, kandidaat-ministers en kandidaat-staatssecretarissen. In het eindverslag aan de koning(in) vermeldt de formateur welke ministers en staatssecretarissen bereid zijn toe te treden tot het nieuwe kabinet.
De huidige koning is Willem-Alexander der Nederlanden. Zijn beoogde opvolger is Catharina-Amalia, Prinses van Oranje. Koningin Beatrix, nu prinses Beatrix, trad op 30 april 2013 af, waarmee het koningschap van rechtswege overging op prins Willem-Alexander. Hij regeert onder de naam koning Willem-Alexander.
Het Nederlandse kabinet bestaat uit alle ministers van de zittende regering, met hun staatssecretarissen. Een kabinet draagt de naam van de regeringsleider, die minister-president wordt genoemd (bijvoorbeeld: kabinet-Rutte), eventueel met een (Romeins) volgnummer (bijvoorbeeld: kabinet-Balkenende I).
Een regeringscoalitie is een samenwerking van twee of meer politieke partijen, meestal met een meerderheid van zetels in het parlement, die een regering steunen zodat die een deel van hun doelstellingen werkelijkheid kan maken.
Artikel 43 van de Grondwet stelt dat benoeming en ontslag van alle ministers, inclusief de minister-president, geschiedt bij koninklijk besluit. Dit besluit is een beslissing van de regering. Het is dus geen zelfstandige beslissing van de Koning. De Koning zet alleen maar zijn handtekening onder het koninklijk besluit.
Het Torentje is een gebouw bij het Binnenhof in Den Haag. Het staat in de Hofvijver, naast het Mauritshuis. In het Torentje bevindt zich de werkkamer van de minister-president van Nederland. Het wordt daarom vaak naar de huidige premier genoemd: Torentje van Rutte, Torentje van Balkenende enz.
Nederland is een constitutionele monarchie. Dat betekent dat de positie van de Koning in de Grondwet staat, ook wel constitutie genoemd. In de Grondwet staat dat de Koning samen met de ministers de regering vormt. De Koning is het staatshoofd van het Koninkrijk der Nederlanden.
Deze soeverein heerst voor ieders bestwil over de burgers die deze in eerste instantie hebben gekozen. Zolang deze de burgers bescherming kan bieden, kan deze niet meer afgezet worden. Om terugkeer naar de natuurtoestand te voorkomen, hebben burgers namelijk de plicht om te gehoorzamen.
Kritiek. Kabinetsformaties in Nederland duren langer dan in andere landen. De langste formatie was de kabinetsformatie in 2021 die 299 dagen duurde. De duur van formaties wordt beïnvloed door of het na verkiezingen plaatsvindt, hoeveel partijen er zijn en hoe gefragmenteerd de uitslag is.
Een informateur krijgt alle aan de verkenner(s) uitgebrachte adviezen. Vervolgens voert hij of zij gesprekken met politici, deskundigen en natuurlijk met de fractievoorzitters van de partijen die wellicht samen een kabinet kunnen vormen. De informateur kijkt welke problemen er daarbij overwonnen moeten worden.
De oppositie wordt in de politiek gevormd door alle politieke partijen die tegen de uitvoerende macht zijn gekant; deze partijen worden de oppositiepartijen genoemd.
Een meerderheidskabinet is een kabinet dat gevormd wordt door een politieke partij of politieke partijen die gezamenlijk een meerderheid van ten minste de helft plus een van het totaal aantal zetels in het parlement hebben. In de Nederlandse Tweede Kamer zijn daarvoor 76 zetels van de 150 zetels voor nodig.
De coalitie werd gevormd door Volkspartij voor Vrijheid en Democratie (VVD), Democraten 66 (D66), Christen-Democratisch Appèl (CDA) en ChristenUnie (CU), dezelfde partijen als het voorgaande kabinet-Rutte III.
De regering in Nederland is belast met het bestuur ofwel de uitvoerende macht. De regering wordt gevormd door de Koning en de ministers, zo bepaalt art. 42 lid 1 Grondwet. Een vergadering van de voltallige regering (onder leiding van de Koning), ook wel kabinetsraad genoemd, vindt zelden plaats.
Koning Willem Alexander, koningin Maxima, prinses Amalia en prinses Beatrix krijgen jaarlijks een onbelaste uitkering. Zo ontvangt koning Willem-Alexander in 2022 ongeveer € 6,1 miljoen, waarvan ongeveer € 5,1 miljoen als tegemoetkoming voor personeels- en materiële kosten.
Opzettelijke beleediging den Koning of der Koningin aangedaan, wordt gestraft met gevangenisstraf van ten hoogste vijf jaren of geldboete van de eerste categorie.
Staatsvorm, partijen en kiesstelsel
Feitelijk heeft de president geen politieke macht, maar hij/zij tekent wel de wetten en kan aan een constitutionele commissie het oordeel vragen over wetsvoorstellen. Finland kent ministeriële verantwoordelijkheid en een kabinet.
Sinds 1977 is het de vaste vergaderzaal van de Nederlandse ministerraad. De Trêveszaal en de ernaast gelegen Statenzaal worden ook gebruikt voor officiële ontvangsten van de minister-president en de ministerraad.
Binnenhof 17: Het Torentje
Binnenhof 17 is het adres van het Torentje. In het Torentje is sinds 1982 de werkkamer van de minister-president, de minister van Algemene Zaken, gehuisvest.
Sinds 1848 staat in de Grondwet dat de koning onschendbaar is, en dat de ministers verantwoordelijk zijn. De koning kan dan ook niet gedwongen worden af te treden naar aanleiding van een politieke handeling; een minister wel. De onschendbaarheid van de koning komt ook tot uiting in het zogenaamde contraseign.
Hij is tevens minister van Algemene Zaken. De minister-president draagt de ministeriële verantwoordelijkheid voor het optreden van de leden van het Koninklijk Huis. Daarnaast vertegenwoordigt hij Nederland in de Europese Raad. Sinds 14 oktober 2010 vervult Mark Rutte deze functie.
Andorra is geen monarchie maar een diarchie en heeft dus twee vorsten. Dit zijn de bisschop van La Seu d'Urgell en de president van Frankrijk. Dit maakt de Franse president tot enige persoon die gekozen staatshoofd is van twee landen.