Heeft je broer of zus een partner en/of kinderen, dan erven de echtgenoot of geregistreerd partner en de kinderen. Kleinkinderen erven als moeder of vader al is overleden. De kleinkinderen komen dan in de plaats van hun overleden ouder. Dit heet plaatsvervulling.
Als de overledene geen kinderen had, en nog wel ouders en/of broers en zussen, dan erven zij samen. Halfbroers en -zussen tellen daar ook bij mee. Stiefbroers en -zussen niet. Als er ook geen ouders, broers of zussen waren, dan moet een generatie verder teruggekeken worden: de grootouders en hun nakomelingen.
Bij een kinderloos echtpaar zegt het erfrecht dat de echtgenoot de enig erfgenaam is. Dat is ook het geval als de echtgenoot korte tijd later zelf overlijdt. De erfenis van de vrouw gaat dus naar de man. Vervolgens overlijdt de man en gaat zijn erfenis naar zijn erfgenamen: de familie van de man.
Wanneer de erflater kinderloos overlijdt, bekomt de langstlevende echtgenoot niet alleen het vruchtgebruik, maar ook de volle eigendom van het aandeel van de eerststervende in het gemeenschappelijk vermogen en/of van de goederen exclusief in onverdeeldheid tussen de echtgenoten.
Heeft u geen ouders, broers en zussen en zijn er geen kinderen van uw broers of zussen (neven en nichten) (zie voorbeeld hiervoor), dan komen uw grootouders aan de beurt tezamen met hun (klein)kinderen: uw ooms en tantes, achterneven en achternichten.
Broers en zussen hebben geen wettelijk recht op een erfenis. Staan zij niet in het testament, dan hebben zij niet zoals kinderen, een legitieme portie.
Wanneer je jouw broer of zus wilt onterven, is het gewoon belangrijk dat je een testament hebt opgemaakt. De enige manier om iemand te onterven kan via een testament. Bij broers of zussen is er geen sprake van een legitieme portie.
Als er geen kinderen zijn, dan krijgt de langstlevende echtgenote het aandeel van de overledene in het gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom. Aangezien de andere helft al van de langstlevende is via het huwelijksvermogensrecht, verkrijgt zij dus het volledige gemeenschappelijk vermogen in volle eigendom.
Erfgenamen kunnen familieleden zijn, maar ook vrienden, kennissen of een goed doel. De overleden persoon kan in het testament ook wettelijke erfgenamen hebben onterfd. Onterfde kinderen houden wel recht op hun legitieme portie. Dit is een geldbedrag dat zij zelf moeten opvragen.
Dit zijn de ouders, grootouders, overgrootouders, enzovoort. De ouders kunnen dus tot de tweede orde of tot de derde orde behoren en dit in functie van de aan- of afwezigheid van broers en zussen van de erflater.
Er is geen testament
Als er geen testament is, regelen de erfgenamen samen de erfenis. Zij kunnen dit ook door 1 of meer personen laten doen met een boedelvolmacht. Dit is een verklaring waarin staat wat de gekozen persoon namens de erfgenamen mag doen. Deze persoon kan een erfgenaam zijn, maar dat hoeft niet.
Bij een wettelijke verdeling zijn de echtgenoot van de overledene en de kinderen voor gelijke delen erfgenaam. Maar de hele erfenis (bezittingen en schulden) gaat direct naar de echtgenoot van de overledene. De kinderen hebben wel recht op een deel van de erfenis - hun wettelijk erfdeel - maar zij krijgen dit nog niet.
De weduwe of weduwnaar krijgt het vruchtgebruik van de hele nalatenschap. Concreet krijgt de langstlevende het eigen vermogen van zijn overleden partner en de helft van het gemeenschappelijk vermogen in vruchtgebruik. De kinderen erven de blote eigendom.
Hebt u geen testament? Dan bepaalt het erfrecht wie uw erfgenamen zijn. Als uw kinderen niet meer leven: uw kleinkinderen. Als uw broers en zussen niet meer leven: hun kinderen.
Regel de uitvaart
Binnen een paar dagen na overlijden neemt u contact op met de uitvaartondernemer om het afscheid en de begrafenis of crematie te regelen. De uitvaartondernemer doet aangifte van het overlijden bij de gemeente. U ontvangt dan via hem een 'Verklaring van overlijden'.
Schoonfamilie en aangetrouwde kinderen erven dus via de wet niets van jou. Een erfgenaam moet wel in leven zijn. Een kind dat nog niet geboren is of een familielid wat overleden is, kan geen erfgenaam zijn.
Als overgeblevene van de En/of Betaalrekening blijft u, na overlijden van de mederekeninghouder, toegang houden tot de rekening. Bij hoge uitzondering kan een En/of Betaalrekening bij het overlijden van een van de rekeninghouders worden geblokkeerd.
Als u een erfenis krijgt, hoort dit bij uw vermogen - ook al is deze nog niet onder de erfgenamen verdeeld. Over uw vermogen betaalt u misschien inkomstenbelasting. Lees hoe dat zit. Geef in uw aangifte inkomstenbelasting uw aandeel van de erfenis aan bij uw bezittingen en (eventueel) schulden.
Volgens het wettelijk erfrecht erven neven en nichten nog steeds gewoon als u geen testament hebt en hun vader of moeder, uw broer of zus is vooroverleden. Deze nichten en neven erven dan door middel van het plaatsvervullingsrecht.
Hiervoor moet u naar een notaris. Dat kan de notaris zijn die het testament gemaakt heeft (of zijn opvolger), of een notaris naar keuze. Die notaris naar keuze benadert dan de notaris die het testament gemaakt heeft en krijgt een afschrift. Nu kan de notaris de erfgenamen informeren over de inhoud van het testament.
In een testament zou u benoemd kunnen zijn als een erfgenaam, maar u kunt ook behoren tot de wettelijke erfgenamen van de overleden oom of tante. Dit kan het geval zijn als de overledene geen partner en kinderen had. De nalatenschap gaat vervolgens naar de ouders en broers en zussen van de overledene.
In sommige situaties is het mogelijk dat je broer of zus erven. Dit is bijvoorbeeld het geval als je zelf kinderloos overlijdt. Dan komen je broers en zussen (en ouders), al dan niet in samenloop met je partner, in aanmerking om te erven.
Iedereen die belang heeft bij een erfenis kan een testament aanvechten. Het beste doet u dit met een advocaat die gespecialiseerd is in erfrecht. Hij of zij kan u helpen om het testament nietig te laten verklaren.
Het verwerpen van een erfenis gaat via de rechtbank. Je moet hiervoor een schriftelijke verklaring afleggen bij de rechtbank. Dat kost ongeveer 134 euro (2022).