Herstelbetalingen zijn betalingsverplichtingen die de aanvallende partij van een oorlog kunnen worden opgelegd, ter leniging van de oorlogsschade die is veroorzaakt bij de aangevallen partij. De betalingen worden in zekere gezien als alternatief voor gebiedsannexatie, en kunnen zowel in geld als in natura geschieden.
Enkele mensen hadden (zwart) geld verdiend tijdens de Tweede Wereldoorlog en de regering in 1945 vond achteraf gezien niet alles even legaal. Al het papiergeld werd ongeldig verklaard en men moest een verklaring afgeven over hoe men het verkregen had.
De regering-Stresemann nam het bewind in 1923 over en legde de basis voor voorzichtig herstel. In 1921 hadden de geallieerden de hoogte van de Duitse herstelbetalingen vastgelegd: deze bedroegen in totaal 132 miljard goudmark (conform artikel 231 van het Verdrag van Versailles).
Economische crisis van 1923
De eerste is dat de Duitsers enorme herstelbetalingen moesten doen: het ging om een bedrag van 132 miljard goudmark. Het was een onmogelijke opgave voor Duitsland om zoveel geld terug te betalen zonder dat de economie zou instorten.
Alleen al de herstelbetalingen bedroegen meer dan 132 miljard goudmark (zo'n 1750 miljard euro), waardoor het land in een diepe economische crisis terechtkwam. Maar de Duitsers waren niet de enigen die kritiek hadden op het Verdrag van Versailles.
Na enige aanpassingen is het bedrag uiteindelijk vastgesteld op 132 miljard goudmark. Verder moest Duitsland ook een aantal betalingen in natura doen. Ook Bulgarije werd in het Verdrag van Neuilly verplicht tot het doen van herstelbetalingen. Duitsland kon de betalingen al snel niet meer opbrengen.
In november 1923 moest je in Duitsland 140 miljard mark neertellen voor een brood. Deze hyperinflatie schudde de sociale orde grondig door elkaar. Het spaargeld van de Duitsers was plots niets meer waard.
Zoals gezegd was Duitsland al in het vredesverdrag van Versailles aangewezen als schuldige van de oorlog, maar die schuldverklaring was vooral ingegeven door de wens van de overwinnende landen (in de eerste plaats Frankrijk) om herstelbetalingen en grondgebied van Duitsland te eisen.
Duitsland had volgens de overwinnaars de Alleinschuld aan de oorlog. Het werd veroordeeld tot het betalen van torenhoge herstelbetalingen en raakte een zevende deel van het Duitse grondgebied kwijt. Het vredesverdrag van Versailles van 1919 werd in Duitsland als zeer onrechtvaardig ervaren.
Wat kostte de Tweede Wereldoorlog? De totale rekening voor de strijdende partijen in de Tweede Wereldoorlog was gigantisch. Historici schatten dat de Tweede Wereldoorlog de strijdende partijen in totaal 1000 tot 2000 miljard dollar heeft gekost. Dat komt overeen met 29,4 biljoen dollar nu ofwel 24 biljoen euro.
Een goudmark was een waarde in goud uitgedrukt: aan de huidige goudkoers zou 500 miljard goudmark nu ongeveer gelijk zijn aan 6600 miljard euro.
Duitsland werd tijdens de onderhandelingen over het Verdrag van Versailles gedwongen schuld te erkennen voor de oorlog. Het land moest de geallieerde landen een vergoeding betalen voor de opgelopen schade. De schuld werd in eerste instantie vastgesteld op 152 miljard goudmark.
"Een deel van het boodschappenmandje werd direct duurder door de oorlog.Bijvoorbeeld door moeilijke leveringen van zonnebloemolie of graan uit Oekraïne.Of door handelsbeperkingen. Maar soms is het veel minder duidelijk waarom producten in 2022 zoveel in prijs zijn gestegen."
'Die was fout in de oorlog'! Het is een uitspraak die lange tijd gebruikt werd voor mensen die in de Tweede Wereldoorlog samen werkten met de Duitsers en betrokken waren bij de NSB. Anton Mussert volgde in Nederland het voorbeeld van de nazi's.
Rusland en Oekraïne zijn grote exporteurs van tarwe en graan. Dus stijgen de prijzen door de oorlog. Landbouweconoom Koos Gardebroek voorziet vooral problemen voor Nederlanders met een kleine portemonnee: 'Het kan oplopen tot honderden euro's per jaar.
Er werd weinig vlees, weinig suiker en weinig vet gegeten. In plaats daarvan kwam een voornamelijk plantaardig dieet van aardappelen, granen, peulvruchten, groenten en fruit, aangevuld met een beperkt aantal vetten.
Niet alleen de prijs van tarwe schiet het dak uit, ook andere voedselgrondstofprijzen stijgen. Op het moment is de prijs van gas waarmee bakkersovens draaiende worden gehouden, ook erg hoog. 'Gemiddeld kost een kilo brood 2,71 euro. Dat kan weleens een bedrag ruim boven de vijf euro worden.
In totaal minstens 40 miljoen doden, ongeveer twee derde van alle doden die er tijdens de Tweede Wereldoorlog in de hele wereld gevallen zijn. Die oorlog heeft meer levens gekost, zowel van militairen als burgers, dan elk ander conflict uit de geschiedenis.
Op de ochtend van 1 september 1939 klinkt Hitlers stem op de radio. Hij zegt dat Duitsland is aangevallen door Polen en dat er 'sinds 5.45 uur wordt teruggeschoten'.
Duidelijker kon paragraaf 231 van het vredesverdrag van Versailles niet zijn over wie de schuld heeft aan de Eerste Wereldoorlog, die zeker 10 miljoen soldaten het leven had gekost. Duitsland is als enige schuldig aan het uitbreken van deze oorlog, dat moest duidelijk zijn.
Een oplossing om uit de hyperinflatie te komen is te zorgen voor een lager begrotingstekort. Dit kan gebeuren door belastingen te verhogen of de uitgaven te verlagen. Beide zijn weinig populaire maatregelen en vereist veel vasthoudendheid bij politici en de regering.
Een brood voor 1,40, een kilo runderlappen voor een tientje en een liter benzine voor 1,05.
Het CBS heeft ook een staatje met broodprijzen, waaruit valt af te lezen dat brood altijd een relatief goedkoop product is geweest en gebleven. In 1970 kostte een brood €0,36, in 1980 €0,79 en in 2002 €1,38.