Er zijn sociale, politieke, economische, morele, juridische en andere vormen van rechtvaardigheid. Rechtvaardigheid heeft twee hoofdbetekenissen: Een eerlijke verdeling van rijkdom en voorzieningen, bescherming tegen uitbuiting en onderdrukking.
Het principe van rechtvaardigheid betekent dat gelijke gevallen gelijk behandeld moeten worden, en ongelijke gevallen ongelijk.
Distributieve of verdelende rechtvaardigheid: 'ieder zijn deel'. De discussie gaat over de vraag wat 'zijn deel' is en hoe partijen dat kunnen vaststellen. Retributieve rechtvaardigheid: evenredige vergelding van wat de een de ander heeft aangedaan.
Interactionele rechtvaardigheid heeft betrekking op de menselijke kant van organisatorische praktijken, ofwel de manier waarop management zich gedraagt ten opzichte van de medewerker.
Normen die bij rechtvaardigheid passen zijn: Je moet naar eer en geweten handelen (gewetensvol en consciëntieus) Je moet mensen een gelijke behandeling geven (respectvol, gelijkwaardig, eerlijk) Je moet medewerkers op de werkvloer objectief beoordelen.
Waarom is rechtvaardigheid belangrijk? Zonder rechtvaardigheid kunnen andere mensen geschaad worden. Er heerst onveiligheid en onschuldige mensen lijden.
Rechtvaardigheid is juist en eerlijk handelen naar de situatie. Dit begrip uit de ethiek, het recht en de politieke filosofie was bij de Grieken en in het katholicisme vooral een ethische deugd. Bij de Romeinen werd het ook de grondslag van het recht.
Sociale rechtvaardigheid is het ultieme streefdoel voor iedereen die zich bezighoudt met gelijkwaardig tussen mensen wereldwijd. In een sociaal rechtvaardige wereld heeft iedere mens op een gelijkwaardige manier toegang tot de basisbehoeften, zoals vrijheid, veiligheid, onderwijs en voedselzekerheid.
Met andere woorden hoe zorgen we er voor dat zowel het juridische belang (recht) als het normatieve aspect (rechtvaardigheid) in ogenschouw wordt genomen bij het uitvoeren van de wet.
Daarnaast wordt de term vanouds gebruikt als aanduiding voor de gehoorzaamheid aan Gods geboden. Omdat niemand kan voldoen aan de eisen van Gods gerechtigheid, moet Gods straf de mensen treffen, tenzij Hij Zelf door Christus gerechtigheid aan hen geeft.
Tegelijk wil God dat de schuld van de mensen weer goedgemaakt wordt. Hij heeft daarom zelf gezorgd voor een geschenk waarmee dat kan gebeuren. Dat geschenk is Jezus Christus. Dankzij zijn dood worden de mensen die in hem geloven, gered.” (BGT Romeinen 3: 25 – 26a) Hier staat dat Jezus onze gerechtigheid is.
Omdat sociaal werkers in de haarvaten van de samenleving werken, zien zij vaak als eerste waar mensen in de knel komen. Het is hun morele verantwoordelijkheid om tekorten in de samenleving te signaleren, aan te pakken en waar nodig te agenderen.
'Sociale cohesie gaat om zaken als sociale steun, wederkerigheid, wederzijds respect en de verbondenheid binnen en tussen groepen. In een individualistische maatschappij als de onze blijven dergelijke onderwerpen te vaak onderbelicht.
Het concept collectieve verantwoordelijkheid legt de nadruk op het gegeven dat individuele mensenrechten alleen maar gerealiseerd kunnen worden als mensen verantwoordelijkheid voor elkaar en voor hun omgeving opnemen en op het belang van het opzetten van wederkerige relaties in gemeenschappen.
Rechtvaardigheid houdt volgens Hobbes in dat men zich aan de contracten houdt en volgt in het beleid van de leider. Dat wat in de contracten staat en dat wat de leider opdraagt is rechtvaardig. Afwijken hiervan is onrechtvaardig en leidt tot straffen. Het loont dus om rechtvaardig te handelen.
Dit komt voort uit jouw normen, zoals 'Ik vind dat je naar eer en geweten moet handelen', of 'Ik vind dat elk mens een gelijke behandeling verdient'. Omgaan met een sterk rechtvaardigheidsgevoel levert je veel mooie dingen op. Wanneer je hier echter moeite mee hebt, kan er veel stress ontstaan.
Onder vrijheid verstaat Rawls dat iedereen zelf mag bepalen welke ideologie of religie te volgen, zolang deze door de maatschappij wordt geaccepteerd als 'rechtvaardig'. Iedereen die rationeel is, zou vanachter de sluier van onwetendheid volgens Rawls moeten kiezen voor deze twee principes: vrijheid en gelijkheid.
Rechtvaardigheid is volgens Plato “iedereen geven wat men hem verschuldigd is”.
Daar gaat bijna de hele Bijbel over, dat God het onrecht haat en het niet op z'n beloop laat. Niets blijft verstopt, alles wordt aangepakt! Nu al doet hij dat, maar later, als hij terugkomt op aarde en alles goed en mooi komt maken, dan komt al het onrecht naar de oppervlakte.
Het woord komt – in de NBV vertaling - in 21 boeken van het Oude en 17 boeken van het Nieuwe Testament voor. Het vaakst treffen we het aan in het boek der Psalmen, terwijl Jesaja, het boek der Spreuken en de brief aan de Romeinen ook in de kopgroep zitten.
Hij formuleert onder meer het zogeheten 'difference principle', het verschilprincipe: sociale en economische ongelijkheid tussen mensen is alleen te verdedigen als die betrekking heeft op posities die voor iedereen openstaan, of waar de minstbedeelden op z'n minst beter van worden.