5.4.1 Doel psycho-educatie bij psychotische stoornissen Belangrijk doel is het leren begrijpen en hanteren van psychotische ervaringen en het scheppen van een positief en herstelgericht kader voor behandeling.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een verzamelnaam voor hulpvormen waarin cliënten leren hoe ze beter kunnen omgaan met hun negatieve gedachten en gevoelens over zichzelf en hun omgeving.
Therapievormen. Reguliere behandelingen zijn onder andere psychotherapie, cognitieve therapie (CGT), traumatherapie (zoals EMDR) en interpersoonlijke therapie (IPT). Psychotherapie kan helpen bij symptomen van psychose, depressie, manie of stress.
Hoewel de inhoud van de therapie wordt aangepast aan de problemen die moeten worden aangepakt, bestaan er gemeenschappelijke veelgebruikte technieken zoals cognitieve herstructurering en psycho-educatie.
Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een vorm van psychotherapie die je leert om anders tegen problematische situaties aan te kijken en er anders mee om te gaan. Cognitieve gedragstherapie gaat er van uit dat problemen beïnvloed en in stand gehouden worden door iemands gedachten en gedrag.
Bij psycho-educatie geeft een behandelaar aan een cliënt informatie over een specifiek, psychisch probleem, zoals bijvoorbeeld angst, depressie of autisme. Er wordt advies gegeven over hoe een cliënt – maar ook diens partner, familieleden, vrienden of kennissen – het beste met het probleem van de cliënt om kunnen gaan.
Biedt ruimte om te praten en te ventileren
Laat diegene in een psychose zijn of haar verhaal doen; stel niet te veel vragen maar luister vooral. Ga wandelen als dat prettig wordt gevonden, liefst in een natuurlijke omgeving. Besef dat eventuele wanen en hallucinaties voor de persoon op dat moment waarheid zijn.
Laat iemand in een psychose ook altijd zijn of haar verhaal doen. Stel niet te veel vragen, maar luister vooral. Een luisterend oor bieden betekent erg veel voor een cliënt en kan de-escalerend werken. Besef dat eventuele wanen en hallucinaties voor diegene op dat moment de waarheid zijn.
Een psychose wordt vaak uitgelokt door een heftige gebeurtenis die gepaard gaat met stress, zoals een overlijden, scheiding of andere ontregelende gebeurtenis. Of door een heftige positieve verandering, zoals de geboorte van een kind. Slaapgebrek en drugs- of medicijngebruik kunnen de kans op een psychose vergroten.
Als je een psychose hebt, verwerken je hersenen de prikkels anders, het netwerk in je hersenen is verstoord en uit zijn evenwicht. Ook neurotransmitters (zoals dopamine, glutamaat en GABA) zijn uit hun evenwicht, het dopaminesysteem is bijvoorbeeld heel actief.
Een cognitief doel kan hiermee beschreven worden in termen van verkregen kennis – inzicht – toepassing. In de bijbehorende subdoelen kunnen de bijpassende werkwoorden gehanteerd worden. Deze werkwoorden vormen daarmee tevens een leidraad bij de effectmeting.
Wat is cognitieve gedragstherapie voor insomnia? De meest effectieve behandeling voor chronische slapeloosheid is cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid/insomnie (CGT-I). CGT-I gaat er vanuit dat er meerdere oorzaken voor uw slapeloosheid zijn, maar dat specifieke gedachtes en gedragingen deze in stand houden.
Hoe ziet het er inhoudelijk eruit? Tijdens cognitieve gedragstherapie zal de therapeut betrekkelijk kort stilstaan bij jouw jeugdervaringen. De therapie richt zich in principe veel vaker op het heden en minder op het verleden van jou als cliënt. Met CGT ga je samen oefenen met nieuwe gedachten en positiever gedrag.
Een opeenstapeling van ingrijpende en stressvolle gebeurtenissen kan een psychose uitlokken als je hier gevoelig voor bent. Denk aan een traumatische ervaring uit je kindertijd, seksueel misbruik, geweld en acute stressvolle gebeurtenissen. Ook drugsgebruik kan een oorzaak van een psychose zijn.
Antipsychotica en dopamine
Hoge concentraties kunnen dopamine maken dat de hersenen anders gaan werken en dat informatie anders wordt doorgegeven. Hierdoor, althans dat is de vooralsnog onbewezen hypothese van wetenschappers, kunnen symptomen van een psychose ontstaan.
Heel vaak zal iemand die last heeft van een psychose hier niet over willen praten en geen hulp willen. Dan mag je zelf hulp gaan zoeken. Ga naar de huisarts, vertel wat er aan de hand is, en vraag om een verwijzing naar een deskundige.
Herstellen van een psychose is een ingewikkeld proces
Herstel bestaat uit het leren kennen van je eigen gevoeligheid én weerbaarheid, ermee leren omgaan, je leven weer oppakken en het weer ervaren van een zinvol bestaan. Naasten en je omgeving spelen hierin een belangrijke rol.
Iemand met een psychose heeft last van één of meerdere symptomen. Deze symptomen kunnen we onderverdelen in positieve symptomen en negatieve symptomen. Positieve symptomen gaan over verschijnselen die als het ware bij iemands manier van denken en doen komen, zoals hallucinaties, wanen en verward denken en handelen.
Veelvoorkomende symptomen van schizofrenie zijn wanen, hallucinaties, verward denken, zichzelf terugtrekken, sociale omgeving verwaarlozen. Schizofrenie komt voor bij bijna 1% van de Nederlandse bevolking. Meestal openbaart de ziekte zich op een leeftijd tussen de 16 en 30 jaar.
Psycho-educatie leert kinderen, jongeren en hun ouders/verzorgers om hun eigen gedrag en emoties beter te begrijpen. Dat kan maken dat ze zich er minder schuldig of slecht over voelen. Hun reactie is immers 'heel normaal'.
Psycho-educatie is een verzamelnaam voor interventies waarbij jij (als persoon met autisme) en je omgeving educatie (voorlichting, informatie, kennis) krijgen over autisme en hoe daarmee om te gaan. In Nederland is het gebruikelijk om psycho-educatie te krijgen na het krijgen van de diagnose autisme.