Er zijn 11 tbs-klinieken in Nederland. Daarvan zijn 2 tbs-klinieken van de Rijksoverheid. Bij de 9 particuliere klinieken koopt de Rijksoverheid de zorg voor tbs'ers in.
Terbeschikkingstelling (tbs) is er in 2 soorten: tbs met voorwaarden en tbs met dwangverpleging. Welke soort tbs een dader krijgt, hangt af van het misdrijf en de kans op terugval.
Tbs staat voor terbeschikkingstelling. Het is primair een beveiligingsmaatregel die de rechter kan opleggen om de samenleving te beschermen als iemand een misdrijf heeft gepleegd terwijl hij leed aan een 'gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van zijn geestvermogens' en er vrees is voor herhaling.
Terbeschikkingstelling is een maatregel en geen straf, wat veel mensen denken. Het wordt dan ook vaak naast een gevangenisstraf opgelegd. Het is wel mogelijk dat de rechter alleen TBS oplegt zonder gevangenisstraf, bijvoorbeeld wanneer de dader volledig ontoerekeningsvatbaar wordt verklaard.
Een tbs-behandeling in een forensisch psychiatrisch centrum kost per dag ongeveer € 465,-.
Behandeling in een tbs-kliniek duurt gemiddeld zeven tot acht jaar, maar er is in principe geen van tevoren afgesproken einddatum bekend. Eens in de twee jaar is er sprake van een verlengingszitting over het al dan niet verlengen van de TBS. De patiënt is daarbij persoonlijk aanwezig, samen met een advocaat.
TBS en levenslang niet toegestaan
Het is een rechter niet toegestaan om naast een levenslange gevangenisstraf ook TBS met dwangverpleging op te leggen (HR 14 maart 2006, ECLI:NL:HR:2006:AU5496.
Als het gevaar duidelijk is verminderd, kan de rechter de tbs met dwangverpleging voorwaardelijk beëindigen.
Tbs valt onder de 'vrijheidsbenemende maatregelen'. De tbs-gestelde zit altijd eerst een eventueel opgelegde gevangenisstraf uit, deze straf is bedoeld als vergelding. En wel voor dat deel van het delict dat de veroordeelde - ongeacht de stoornis - te verwijten valt.
In de meeste gevallen betaalt het ministerie van Justitie en Veiligheid de kosten van forensische behandeling. Voor intensieve behandeling en beveiligde intensieve zorg kun je terecht bij je zorgverzekeraar.
Als reactie op de kritiek die de tbr in de loop der jaren krijgt, wordt tbr in 1988 vervangen door tbs.
Geen einde aan tbs
Als de tbs-behandeling de kans op terugval onvoldoende vermindert, kan de behandeling gericht op terugkeer in de maatschappij (tijdelijk) worden stopgezet. De tbs'er gaat dan naar een longstay-afdeling.
Wat houdt een verblijf op de longstay-afdeling in? Als je op de longstay-afdeling van een tbs-kliniek terechtkomt krijg je geen intensieve behandeling meer voor je stoornis. Ook staat een terugkeer in de maatschappij niet meer centraal in de behandeling.
Nederland heeft ongeveer 140 vrouwen met tbs tegenover ongeveer 1800 mannen. Het aantal tbs-opleggingen aan vrouwen stijgt wel. Ook is bijna 90 procent van de vrouwen in fpc's een risico voor hun kinderen.
In tegenstelling tot de meeste instellingen in de geestelijke gezondheidszorg vallen de tbs-klinieken niet onder het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, maar onder het Ministerie van Justitie en Veiligheid, Dienst Justitiële Inrichtingen.
5 jaar na de einduitspraak of 5 jaar na het volledig betalen van een strafbeschikking; 10 jaar na de einduitspraak of 10 jaar na het volledig voldoen van een strafbeschikking als er een vrijheidsstraf of een taakstraf is opgelegd; 2 jaar na het overlijden van de persoon op wiens strafblad het feit staat.
Dit kan als er sprake is van: een samenloop van strafbare feiten. terroristische misdrijven. recidive (herhaling van strafbare feiten)
Tbs is effectief als je kijkt naar de kans op herhaling van een delict oftewel recidive. Voormalig tbs'ers gaan minder vaak de fout in dan ex-gedetineerden. Er zijn ook tbs'ers waarbij behandeling geen zin blijkt te hebben. Sommigen plegen tijdens verlof of na terugkeer in de maatschappij toch ernstige vergrijpen.
De terbeschikkingstelling komt erop neer dat de veroordeelde, nadat zijn hoofdvrijheidsstraf is afgelopen, onder toezicht komt te staan van de strafuitvoeringsrechtbank, en dit voor een duur die kan gaan van vijf jaar tot vijftien jaar.
TBS wordt jaarlijks rond de 200 keer door de rechter opgelegd. Momenteel zitten er rond de 1600 tbs-gestelden in een tbs-kliniek.
Terbeschikkingstelling (tbs) met dwangverpleging is de zwaarste maatregel als onderdeel van een straf. De behandeling richt zich op een veilige terugkeer van daders in de samenleving. Een rechter bepaalt of een dader tbs krijgt bij een ernstig misdrijf, een psychische stoornis en een gevaar voor herhaling.
Gewapende overvallen en afpersing
Luciano Dijkman is in 2021 veroordeeld tot vijf jaar celstraf en tbs voor een gewapende overval. Hij ontsnapte op Oudjaarsdag 2015 al eens uit een jeugd-tbs-kliniek in Lelystad waar hij destijds zat vanwege een bedreiging en een poging tot gewapende overval.
Bij transmuraal verlof verblijft de patiënt langere tijd buiten de beveiligde zone van de kliniek. Bijvoorbeeld in een zelfstandige woning, een regionale instelling voor beschermd wonen (RIBW) of een forensisch psychiatrische afdeling van een psychiatrische instelling (FPA).