Wanneer iemand 18 jaar of ouder is, is hij meerderjarig. Volgens de wet is hij dan ook handelingsbekwaam. Dat betekent dat hij zelfstandig rechtshandelingen mag verrichten en daar ook verantwoordelijk voor is.
Iedere persoon is in principe handelingsbekwaam. Dat wil zeggen dat iedere persoon rechtshandelingen kan verrichten. Handelingsonbekwaam zijn minderjarigen en onder curatele gestelden. Als een handelingsonbekwaam iemand een rechtshandeling verricht is die handeling vernietigbaar.
Wanneer is iemand handelingsonbekwaam? De wet onderscheidt twee groepen van personen die handelingsonbekwaam zijn: minderjarigen, dat is iedereen die jonger is dan 18 jaar; meerderjarigen die onder curatele zijn gesteld.
Wilsbekwaamheid is geen juridische term, handelingsbekwaamheid is dat wel. Handelingsonbekwaamheid wil zeggen dat iemand iets niet mag, terwijl wilsonbekwaamheid inhoudt dat iemand iets niet kan, de gevolgen ervan niet overziet, het niet snapt.
Als u zelf niet meer kunt beslissen over uw medische behandeling, kijkt de arts eerst of u een wilsverklaring heeft geschreven. Hierin staat wat er moet gebeuren in zo'n situatie. Er staat ook of u iemand die namens u praat, heeft aangewezen. Als dit niet zo is, dan vraagt de arts uw naasten om te beslissen.
Curatele is een manier om iemand te beschermen die niet goed voor zijn geldzaken, bezit en persoonlijke zaken kan zorgen. De rechter stelt een curator aan die dit voor hem doet. Iemand die onder curatele staat is handelingsonbekwaam.
Het kinderrechtenverdrag geeft kinderen rechten, maar tegelijk worden minderjarigen in het recht als handelingsonbekwaam beschouwd. Voor het stellen van handelingen die rechtsgevolgen met zich meebrengen, worden kinderen door hun ouders vertegenwoordigd.
De onder bewind gestelde persoon is handelingsonbevoegd. Iemand voor wie een mentorschap is ingesteld, kan niet meer zelfstandig beslissingen over zijn verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding.
Een handelingsonbekwame kan geen onaantastbare rechtshandelingen verrichten. Dit betekent dat de rechtshandelingen die toch worden verricht aantastbaar zijn. Ze kunnen nietig zijn, maar ook vernietigbaar. Als het gaat om een overeenkomst, kan deze vernietigd worden indien die is gesloten door een handelingsonbekwame.
Wanneer u of uw naaste wilsonbekwaam wordt bevonden en er is geen levenstestament of volmacht opgesteld, dan krijgt u met de kantonrechter te maken. Een bewindvoerder of curator wordt dan verantwoordelijk voor financiële zaken. Voor medische zaken kunt u worden bijgestaan door uw partner of naaste familie.
In principe is iedereen handelingsbekwaam, maar er zijn uitzonderingen. Ondanks het basisprincipe dat zegt dat ieder persoon handelingsbekwaam is, zijn er toch wettelijke uitzonderingen. Niet iedere rechtsbekwame is ook handelingsbekwaam, maar omgekeerd is iedereen die handelingsbekwaam is meteen ook rechtsbekwaam.
Verschil handelingsonbekwaamheid
Het verschil tussen handelingsonbekwaam en handelingsonbevoegd is dat de persoon volledig geen rechtshandelingen kan verrichten zonder toestemming. Een voorbeeld van handelingsonbevoegdheid is een failliet persoon die geen bevoegdheid meer heeft om zijn huis te verkopen.
De vrederechter onderzoekt wat die persoon nog zelf kan doen en wat niet meer, al dan niet tijdelijk. Voor datgene wat die de te beschermen persoon niet meer zelfstandig kan doen, wordt hij onbekwaam verklaard en krijgt hij een bewind- voerder aangewezen.
Heeft je naaste niets geregeld en is ze wilsonbekwaam, dan is voor financiële zaken een beschermingsbewind of curatele nodig. De kantonrechter is de persoon die de vertegenwoordiger benoemt. Zowel beschermingsbewind als curatele zijn ingrijpende maatregelen om de belangen van je naaste te beschermen.
Door dementie raakt iemand op een gegeven moment wilsonbekwaam. Dit betekent dat de persoon met dementie de gevolgen van zijn handelen of beslissingen niet meer goed kan overzien.
Als startende bewindvoerder ligt je salaris rond de € 2.500,- bruto per maand. Dit kan na een aantal jaren oplopen tot zo'n € 4.400,- per maand. Tot hoever je door kunt groeien, is afhankelijk van je opleidingen en je werkervaring in jaren.
De bewindvoerder kan bijvoorbeeld een familielid, vriend of kennis van u zijn. Sinds 1 januari 2021 geldt dat in geval van schulden de rechter het bewind alleen voor bepaalde duur mag uitspreken.
U vraagt bewind aan bij de rechtbank in uw regio. Gebruik daarvoor het formulier 'Verzoek tot onderbewindstelling'. De betrokkene kan zelf ook een aanvraag doen.
De wet van 19 januari 1990 omschrijft een minderjarige als “de persoon van het man- nelijk of vrouwelijk geslacht die de volle leeftijd van 18 jaar nog niet heeft bereikt”. Ook artikel 1 van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind bevestigt deze bepaling.
Handelings(on)bekwaamheid is de wettelijk gedefinieerde (on)geschiktheid van een individu (natuurlijk persoon), om zelfstandig rechtshandelingen te verrichten.
Als iemand wilsonbekwaam is (geworden), vraagt de arts aan een vertegenwoordiger van de patiënt om beslissingen te nemen. De patiënt kan daar van tevoren iemand voor aanwijzen. Heeft iemand dat niet gedaan, dan is een familielid de wettelijk vertegenwoordiger. Bijvoorbeeld een echtgenoot, een ouder of een kind.
Iemand kan niet meer zelf handelen
Hij of zij is handelingsonbekwaam. De wet kent een oplossing voor deze situaties: de persoon wordt door de rechter onder curatele gesteld; of. over de bezittingen van de persoon wordt door de rechter een beschermingsbewind ingesteld.
Voor het uitvoeren van medische behandelingen is altijd toestemming nodig van de patiënt. Maar er komt een moment dat je naaste met dementie niet meer in staat is zelfstandig zorgbeslissingen te nemen. Dan kun jij als mentor haar vertegenwoordiger zijn.
In principe beoordeelt de behandelend arts de wilsbekwaamheid van zijn of haar patiënt. Een wilsbekwaamheidsbeoordeling is altijd een medische en geen juridische beslissing.