De langste nacht, of kortste dag, luidt het begin van de astronomische winter in. De datum varieert van jaar tot jaar tussen 21 en 22 december. De scheve stand van de aardas draait het noordelijk halfrond van de zon af in onze winter waardoor wij in Nederland het minste licht ontvangen op 21 december.
Op het noordelijk halfrond van de aarde valt deze dag elk jaar rond 21 december en wordt hij winterpunt genoemd. Op het zuidelijk halfrond is het omgekeerd; daar valt de kortste dag omstreeks 21 juni.
Rond 13 december gaat de zon op zijn vroegst onder. Rond 31 december komt de zon op zijn laatst op.
De kortste dag van het jaar is op vrijdag 22 december 2023. Dit wordt ook wel de winterzonnewende genoemd. Op deze dag bereikt de zon haar laagste punt aan de hemel, wat resulteert in de minste daglichturen en de langste nacht.
Op 22 december 2023 valt de kortste dag van het jaar in Nederland. Tijdens deze dag hebben we het minste daglicht, met slechts een beperkte periode van zonlicht. Na deze dag worden de dagen geleidelijk langer en komt de lente langzaam dichterbij. Het markeert het keerpunt waarop de dagen weer beginnen te lengen.
Tot aan de zomerzonnewende, die in 2024 op het noordelijk halfrond op 20 juni valt, worden de dagen telkens gemiddeld 3 minuten en 20 seconden langer. Vlak na de winterzonnewende stijgt de daglengte het minste, maar in maart – rond de equinox – krijgen we 5 minuten meer daglicht per etmaal.
In de dagen voor de start van de astronomische winter (22 december), officieel de kortste dag van het jaar, gaat het nog maar om enkele seconden. Maar goed, want op dat moment moeten we het met net iets minder dan acht uur daglicht redden. Wat ook bijdraagt aan het donkere gevoel is de vroege zonsondergang.
De langste nacht luidt het begin van de astronomische winter in. "Dat is het moment waarop de zon loodrecht op de steenbokskeerkring staat, waardoor we vandaag het minste licht ontvangen. De datum varieert elk jaar tussen 21 en 22 december.
De nacht van 22 december op 23 december 2023 is de langste nacht van het jaar: midwinter. Na deze nacht worden de dagen weer langer. Volgens het geloof van oude natuurvolkeren staat de langste nacht voor de wedergeboorte van het licht.
Die kortste dag, die ook het begin van de (astronomische) winter markeert, is de dag waarin er het minste tijd tussen zonsopkomst en zonsondergang zit. Op 21 december duurde de daglichtperiode – afhankelijk van waar je precies was in het land – 7 uur en 41 minuten.
De vuistregel is dat Golden Hour één uur na zonsopkomst en één uur voor zonsondergang is.
Feestmaand december is de eerste maand van de meteorologische winter. Dit is ook de donkerste maand van het jaar. De normale maandelijkse maxima variëren in ons land tussen 2,5°C en 7°C, afhankelijk van de plaats, en de minima tussen –2°C en 2°C.
Op 20 juni gaat de zon om 22.03 uur onder, de volgende ochtend komt die om 05.18 uur weer op. Een nacht dus van 7 uur en 15 minuten. Wist je trouwens dat de kortste nacht niet altijd de nacht vóór de langste dag betreft?
De aarde draait met een gekantelde as ten opzichte van de zon, en in de zomermaanden is de Noordpool naar de zon gericht. Daarom gaat de zon voor enkele weken niet onder boven de poolcirkel. In Noorwegen is Spitsbergen de plek waar de middernachtzon het langst te zien is.
Vanaf 21 maart is het op de noordpool 6 maanden lang constant dag. Vanaf 23 september valt daar de duisternis in en blijft het de volgende 6 maanden donker. Op de zuidpool gebeurt het omgekeerde. In ons voorjaar en zomer is het daar donker en vanaf 23 september breekt daar voor de volgende 6 maanden de zon door.
Svalbard, of eigenlijk Spitsbergen, is het meest noordelijk gelegen eiland van Noorwegen. Door de draaiing van de aarde om de zon is het hier in de winterperiode 84 dagen donker. De zon komt dan helemaal niet op en het is dus gewoon constant donker.
Het vroegst met het verschijnsel middernachtzon is Svalbard; daar gaat de zon al niet meer onder vanaf 20 april. Tot maar liefst 23 augustus blijft het 24 uur licht op Svalbard, daarna worden de dagen langzaam weer korter om in de winter op nul uur licht uit te komen.
Middernachtzon: 24 uur licht in IJsland
De aarde draait een baan om de zon in precies 1 jaar tijd. Doordat de as van de aarde een hoek van 23,5 graden maakt ten opzichte van het vlak dat door die baan wordt gemaakt krijgen we de gekende seizoenen, met het lengen en korten van de dagen.
In landen als Spanje of Italië duurt de schemering daardoor bijvoorbeeld aanzienlijk korter dan in verder van de evenaar gelegen landen als Nederland en België. Het wordt zodoende in landen dichter bij de evenaar 's avonds na zonsondergang veel sneller donker.
De zomerzonnewende, ook wel midzomer genoemd, is met 16 uur, 16 minuten en 47 seconden zonlicht, de langste dag op het noordelijke halfrond. Tijdens een schrikkeljaar valt deze dag op 20 Juni, anders bijna altijd op 21 Juni.
Op 21 december is het bij ons licht van 08.46u tot 16.29, dat is 7u43m tussen zonsopkomst en zonsondergang.
Aan het begin van de zomertijd (21 juni) duurt een dag 16 uur en de nacht slechts 8 uur. Deze dag noemt men de zomerzonnewende. Het is de langste dag en kortste nacht van het jaar. Aan het begin van de winter (21 december) is het precies omgekeerd: De nacht duurt 16 uur en de dag slechts 8 uur.
Griek bedacht minuten
De eerste stap op weg naar een indeling van de dag werd al duizenden jaren eerder gezet door de astronomen van het oude Egypte. Zij verdeelden de dag in 24 uur, maar hun zonnewijzers en waterklokken waren niet bijster geschikt voor nauwkeuriger tijdmetingen.
21 december is de 355ste dag van het jaar (356ste dag in een schrikkeljaar) in de gregoriaanse kalender. Tevens de kortste dag van het jaar op het noordelijk halfrond. Hierna volgen nog 10 dagen tot het einde van het jaar.
Langste en kortste dag van het jaar
Die dag start om 22:51 uur de astronomische zomer. De daglengte is dan ongeveer 16 uur en 44 minuten. De winter begint in 2024 op 21 december om 10:20 uur. Die dag zijn de dagen het kortst met in Midden-Nederland ruim 7,5 uur daglicht.