Echter, in de klinische praktijk lijken medicamenten en polyfarmacie sterk geassocieerd met het optreden van een delier. Hierbij kan met name gedacht worden aan: opioïde pijnmedicatie, anticholinerge en dopaminerge medicatie (zie Rudolph et al., 2008), steroïden, immunosuppressiva, psychofarmaca en anti-epileptica.
Meestal komt een delier door een ziekte, na een operatie, of door medicijnen. Een delier komt vaker voor bij oudere mensen, bij mensen die problemen hebben met hun geheugen en bij mensen vlak voor hun overlijden. Ook jongere mensen kunnen een delier krijgen, bijvoorbeeld als ze erg ziek zijn.
Het risico op een delier neemt in belangrijke mate toe met leeftijd en cognitieve achteruitgang. Veelvoorkomende oorzaken en/of precipiterende factoren van delier zijn infecties (urineweginfecties, pneumonieën) en valincidenten/fracturen.
Een delirium duurt veel minder lang dan een psychose. Haloperidol vermindert het effect van natuurlijk voorkomende stoffen in de hersenen, zoals dopamine. Hierdoor onderdrukt het de verschijnselen van een psychose of delirium. De druppels en tabletten werken na enkele uren en hebben ongeveer een halve dag lang effect.
De bijwerkingen van Haldol kunnen bij ouderen veel zwaardere gevolgen hebben. Van Marum: 'De helft van de gebruikers wordt wat verstijfd, waardoor ze moeilijker lopen. Daarnaast is er een toegenomen kans op beroertes, longontstekingen, valaccidenten en vroegtijdig overlijden.
Een delirium (delier) is een plotse verwardheid die ontstaat door een verstoring van de normale werking van de hersenen. Deze verwardheid wordt uitgelokt door een lichamelijke oorzaak of overmatige stress.
Mogelijke prognostische risicofactoren voor de ontwikkeling van een delier zijn: reeds bestaande verminderde cognitie, zintuiglijke beperking, hoge leeftijd, fysieke beperking, ernst van de ziekte, het hebben van een infectie en een voorgeschiedenis van alcoholgebruik.
Antipsychotica zoals haloperidol (Haldol®) kan agitatie en gevaarlijk of probleemgedrag bij delirante patiënten verminderen. Dat is nuttig bij patiënten met een onrustig delier, maar patiënten met een stil delier hebben die symptomen meestal niet.
Bij ouderen is een delier meestal het gevolg van een lichamelijke ziekte of het gebruik van geneesmiddelen. Symptomen zijn angst, onrust, veranderd gedrag, wisselend bewustzijn, moeite met concentratie en aandacht en hallucinaties. Familieleden geven vaak aan dat de persoon plotseling veranderd is.
Overweeg atypische antipsychotica, of een ander middel, of, bij dementie een cholinesteraseremmer, zoals vermeld in tabel 1, als alternatief voor haloperidol bij onvoldoende effect en/ of bijwerkingen. Overleg laagdrempelig met een specialist over alternatieven voor haloperidol.
Stil delier
De patiënt kan ook lusteloos, apathisch gedrag vertonen: hij trekt zich terug en sluit zich af voor zijn omgeving. Dit noemen we ook wel een 'stil' delier. De patiënt in een stil delier kan ook dingen zien, horen of ruiken die er niet zijn. De patiënt kan hierdoor angstig zijn, maar kan dit niet uiten.
Behandeling met medicijnen
Bij verschillende symptomen van delier kunnen medicijnen worden voorgeschreven. Bijvoorbeeld bij angst, hallucinaties, achterdocht of (paranoïde) wanen. Of bij hevige motorische onrust en slaapproblemen. De dosering hangt af van de ernst van de verwardheid en de onrust.
Haldol behoort tot de groep klassieke antipsychotica. Het vermindert in de hersenen onder andere het effect van de natuurlijk voorkomende stof dopamine. Hierdoor nemen psychosen, hevige onrust, misselijkheid en bepaalde spiertrekkingen af.
De naam van uw geneesmiddel is Haldol. Haldol bevat de werkzame stof haloperidol. Deze behoort tot een groep geneesmiddelen die 'antipsychotica' worden genoemd.
In elk ziekenhuis van Nederland is de richtlijn glashelder: als een patiënt een delier doormaakt geef je haloperidol. Eerst een halve milligram, ophogen wanneer nodig.
Waarschuwing: Haloperidol is gecontra-indiceerd bij 'Lewy body'-dementie, Parkinson-dementie en frontotemporale dementie vanwege de kans op extrapiramidale verschijnselen en een verlengd QT-interval [1,4].
Het effect van antipsychotica bij de behandeling van neuropsychiatrische symptomen bij patiënten met dementie is beperkt. De antipsychotica aripirazole, olanzapine, risperidon en haloperidol hebben een beperkt effect op neuropsychiatrische symptomen bij dementie.
We onderscheiden 3 soorten delirium:
hyperactief delirium: de patiënt is onrustig en opgewonden; hypoactief delirium: de patiënt is stil en teruggetrokken; combinatie van hyperactief en hypoactief delirium. Dit wisselt zich af gedurende de dag.
Episoden kunnen optreden na een stressvolle gebeurtenis, maar ook zonder duidelijke aanleiding. Veranderingen in het dag- en nachtritme, bijvoorbeeld door ploegendiensten, doorwaakte nachten, en jet-lag, kunnen manie of depressie in de hand werken.
Een delier is niet altijd te voorkomen. Wel kunt u een aantal maatregelen nemen: Zorg dat u voldoende eet en drinkt. Als u bent opgenomen in het ziekenhuis, zorg dan dat u zo snel mogelijk een paar keer per dag uit bed komt.
Delier na ziekenhuisopname
Ouderen op de intensive care lopen een groot risico om een delier, ofwel acute verwardheid, te krijgen. Dat kan leiden tot verschijnselen van dementie of deze verergeren.
Symptomen zoals desorientatie, wanen en hallucinaties zijn kenmerkend voor beide, al wordt psychose meer gekenmerkt door auditieve hallucinaties en delier door visuele hallucinaties. Tenslotte komt psychose meer voor bij jongere mensen terwijl een delier meer voorkomt bij oudere mensen.
Vaak ontstaat een delirium door een combinatie van oorzaken. Ook kunnen medicijngebruik, stress, angst, te weinig slaap of plotseling stoppen met alcoholgebruik bijdragen aan het ontstaan van een delirium. Een delirium is een tijdelijke stoornis die soms grote gevolgen kan hebben.
Een delier ontstaat als het de hersenen niet meer lukt om alle prikkels, die van binnen en buiten het lichaam de hersenen binnenkomen, samen te voegen tot één verhaal. Ze kunnen niet meer van alle informatie een logisch beeld van de werkelijkheid maken. Een delier komt meestal voor bij mensen die al ziek zijn.