'Winterhanden' zijn rode zwellingen (koubulten) die ontstaan aan de handen of voeten onder invloed van kou die maakt dat onze bloedvaten zich vernauwen om te warmte binnen te houden. De uiterste ledematen, vingers, tenen maar ook voeten, benen neus ogen of kin raken door de koude dus minder goed doorbloed.
Wat is de oorzaak van winterhanden en wintertenen? Helaas is niet exact bekend wat winterhanden veroorzaakt, maar sommige onderzoeken laten een gelokaliseerde afwijking aan de grote en kleine bloedvaten zien(een vorm van vasculopathie), die optreedt wanneer een vatbaar persoon wordt blootgesteld aan kou.
Behandeling wintertenen
U kunt uw sokken eventueel voorverwarmen. Als de tenen koud zijn warm ze dan niet versneld op door bijvoorbeeld bij een verwarming te staan, hierdoor zullen de pijnklachten bij het warm worden van de tenen verergeren. Als het weer minder koud wordt nemen de klachten vaak af.
Koude kwakkeldagen zijn in aantocht. Last van rood-paarse en pijnlijke vingers en/of tenen? Misschien heb je dan last van winterhanden of -voeten.
Door de kou vernauwen de kleine bloedvaten en hierdoor komt er te weinig zuurstof en voedingsstoffen bij de tenen. Je kan dan pijnlijke tenen krijgen, maar ook kan het zorgen voor blaarvorming en bacteriële infecties. Extra vitamine D wordt weleens gegeven tegen wintertenen, in de vorm van injecties.
De klachten gaan meestal binnen enkele weken vanzelf over. De klachten kunnen in de kou terugkomen of erger worden. Vermijd kou of bescherm uzelf tegen de kou. Er is geen medicijn, zalf of crème die de klachten kan verminderen.
Bij het fenomeen van Raynaud krijgt u aanvallen van koude, gevoelloze vingers of tenen. Ze zijn eerst wit, dan paars en rood. Ze gaan tintelen en gloeien. De aanvallen komen door tijdelijk minder bloed in vingers of tenen.
Perniones zijn wintertenen of -voeten. Perniones is een abnormale reactie van de kleine haarvaatjes in de huid op koude. De grotere vaatjes in de lederhuid gaan vernauwen om de warmte in de huid vast te houden. De kleine haarvaatjes gaan echter verwijden, in plaats van vernauwen, waardoor de huid blauwrood gaat zien.
Koude voeten ontstaan voornamelijk door een slechte doorbloeding. Wanneer de omgevingstemperatuur en daarmee de lichaamstemperatuur daalt, trekken de bloedvaten in de huid samen om het warmteverlies te beperken.
De ziekte van Raynaud hoeft bijna nooit behandeld te worden. Bij ernstige klachten krijgt u vaatverwijdende medicijnen of zalven. Bij hoge uitzondering is een operatie nodig. Daarbij schakelt de chirurg de zenuw uit die de bloedvaten vernauwen (sympathectomie).
Sokken wintertenen
Een sok of kous met wol is zeer geschikte sok voor wintertenen. Ze zijn vriendelijk voor de voeten, isoleren goed en zorgen dat de voeten droog blijven. Veel sokken hebben een wat dikker laagje voor onder de voet, dat extra isoleert en zacht en comfortabel loopt.
Het bloed stroomt niet goed door, waardoor er stuwing of een tekort aan zuurstof in de huid ontstaat. Het gevolg zijn licht beschadigde of ontstoken bloedvaatjes. Je huid ziet blauw, rood of paars, zwelt op en gaat jeuken of zelfs pijn doen. Je voeten zijn niet in optimale conditie.
Wintertenen en wintervingers, ook wel perniones genoemd, verwijzen naar een (abnormale) reactie van de huid op kou. De aandoening treedt vooral in de herfst- en wintermaanden op en wordt naast kou ook uitgelokt door vochtige lucht.
Zorg ervoor dat je isolerende, ademende en niet-knellende kleding draagt. Zo hou je je gehele lichaam warm. Wanneer je last hebt van wintertenen raden we je aan om te zorgen voor droge voeten, geen kunststof sokken en te zorgen dat je droog, niet-knellend en goed ademende schoenen draagt.
Secundaire perniones
Bij COVID-19 manifesteren deze huidverschijnselen zich bijvoorbeeld op de voeten en tenen, vandaar de bijnaam 'COVID-tenen'. Deze huidmanifestatie lijkt vooral voor te komen bij jongere patiënten. In het Engelstalige artikel wordt verder gesproken over chilblain lupus erythematosus (CHLE).
De belangrijkste oorzaak voor jeuk aan de voeten is een droge huid. Deze klacht treedt vooral in de wintermaanden op. Ouderen hebben sneller last van droge voeten (en een droge huid in het algemeen) omdat op oudere leeftijd de talgklieren minder talg aanmaken.
Kunnen koude handen en voeten kwaad? "Meestal niet. Zeker als het buiten koud is, is het een normale lichaamsreactie. Bij ongeveer 5 procent van de gezonde bevolking is het mechanisme van het sluiten van de kleine bloedvaatjes overactief of overgevoelig.
Mensen die het altijd koud hebben, kunnen ook last hebben van stress. Bij stress wordt het stresshormoon adrenaline door je bloedbaan wordt gepompt, wat ervoor zorgt dat je lichaam in staat van paraatheid wordt gesteld. De adrenaline zorgt er alleen ook voor dat de bloedvaten in de handen en voeten zich vernauwen.
Sommige mensen houden langdurig klachten nadat ze COVID-19 hebben gehad. Dat wordt 'Long COVID' of Post-COVID genoemd. Voorbeelden van langdurige gezondheidsklachten na corona zijn vermoeidheid, benauwdheid en pijn.
De behandeling bestaat uit het “vrijleggen” van de voorvoetszenuw en het corrigeren van een afwijkende voetstand. Dit kan door middel van taping, podotherapeutische inlegzool of een teenorthese. Gezien het chronische karakter van deze aandoening, zijn corrigerende zolen meestal de meest aangewezen therapie.
Het syndroom van Sjögren (Sicca Syndroom) is een ziekte waarbij klieren ontstoken raken. Deze ontstekingen zijn chronisch. Dit betekent dat de ontstekingen niet meer weg gaan. Bij dit syndroom zijn vooral de traan- en speekselklieren chronisch ontstoken.
Het Guillain-Barré Syndroom (GBS) is een ziekte waarbij de spieren in de armen, benen en romp binnen enkele dagen of weken verzwakken. Soms kunnen mensen vrijwel verlamd raken. Ook het gevoel kan veranderen, vaak beginnend in de tenen of vingers.
Bij ernstige vormen van het Raynaud fenomeen krijgt u vaak vaatverwijdende medicijnen. Nifedipine is een voorbeeld van een veelgebruikt vaatverwijdend medicijn. Andere vaatverwijders zoals amlodipine, losartan of ketensin (ketanserine) zijn ook een optie. Bloedverdunnende middelen helpen soms ook.